Η Μελίνα Γαλεάδη είναι μια Ελληνίδα που αποφάσισε τα τελευταία χρόνια να ζήσει και να εργαστεί στη Στοκχόλμη σε διευθυντική θέση στον τομέα του στρατηγικού μάρκετινγκ. Πρόσφατα έλαβε τη σουηδική υπηκοότητα και γράφει στο Andro την προσωπική της εμπειρία από τη χώρα όπου οι πεζοί έχουν προτεραιότητα, οι γονεϊκές παροχές είναι πλουσιοπάροχες, οι νέοι έχουν εξασφαλισμένη δουλειά από το κράτος και οι πολίτες σέβονται ο ένας τον άλλο.
Εαν σας ρώταγε κάποιος ποιες λέξεις έρχονται στο νου σας όταν ακούτε «Σουηδία», τι θα απαντούσατε; Το brand Σουηδία είναι συνώνυμο με την καινοτομία, το design, την ασφάλεια και γενικότερα αφορά μια χώρα προηγμένη με πολλές κοινωνικές παροχές, σωστά; Τι συμβάλλει όμως στο να λειτουργεί ομαλά η καθημερινότητα σε αυτή τη χώρα που συχνά επικαλούμαστε αλλά ελάχιστα γνωρίζουμε; Στη βάση της κοινωνίας βρίσκεται ο νόμος του Jante που χαρακτηρίζει αρνητικά όποιον δεν συντάσσεται με το κοινό συμφέρον και έχει προσωπικές φιλοδοξίες. (Περισσότερες πληροφορίες για τους Αγγλομαθείς, εδώ). Αντίθετα, οι Σουηδοί μαθαίνουν από μικροί να είναι σεμνοί, ολιγαρκείς και ότι κανείς τους δεν είναι καλύτερος από τον άλλον. Δεν ενδιαφέρει κανέναν αν ο πλανήτης ασχολείται με τη χώρα του όπως βαυκαλιζόμαστε στην Ελλάδα, αν οι τάδε εικόνες «κάνουν το γύρο του διαδικτύου», και λοιπά. Ο μέσος Σουηδός δεν ασχολείται ούτε με το τι κάνει ο διπλανός του, και ποτέ δεν σχολιάζει τον άλλο αρνητικά σε επαγγελματικό χώρο. Κάπως έτσι η κοινωνία είναι επίπεδη, δεν υπάρχει ιδιαίτερη ιεραρχία και οι Σουηδοί δεν μπαίνουν στη διαδικασία να συγκριθούν με άλλους, εντός ή εκτός των τειχών. Τι σημαίνει λοιπόν να είσαι πολίτης αυτής της χώρας; Ζώντας τα τελευταία χρόνια εδώ -και έχοντας προσφάτως αποκτήσει την Σουηδική υπηκοότητα- θέλω να μοιραστώ μαζί σας μερικές καθημερινές αλλά και άκρως διδακτικές για εμένα ιστορίες.
Στη Σουηδία κανείς δεν θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο ή πιο έξυπνο από τους άλλους.
1. Μια φίλη έχει συνταξιδέψει με τον ιδιοκτήτη της (σουηδικής) εταιρείας Η&Μ σε low cost πτήση, από αυτές που δεν κάνει πίσω η καρέκλα για να χωράνε όσες περισσότερες σειρές γίνεται. Ένας άλλος πολυεκατομυριούχος, απόγονος μεγάλης επιχειρηματικής οικογένειας, μετακινείται στο κέντρο καθημερινά με ποδήλατο. Ο πρωθυπουργός της χώρας μετακινείται με τα πόδια μεταξύ του γραφείου του και του κοινοβουλίου με 1-2 άτομα της προσωπικής του φρουράς που βρίσκονται διακριτικά στο πλάι του. Κανείς δεν θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο ή πιο έξυπνο από τους άλλους. Ξαναδιαβάστε αυτό το τελευταίο.
2. Σε μια -σχεδόν- δεκαετία που ζω εδώ, έχω πάει 2 φορές στην εφορία. Την πρώτη για να αποκτήσω τον μοναδικό προσωπικό αριθμό με τον οποίο είναι τα πάντα συνδεδεμένα -τράπεζα, σύστημα υγείας, φορολογικά- και μια κόμα φορά για να παραλάβω την προσωρινή μου ταυτότητα. Την πρώτη χρονιά που έκανα τη φορολογική μου δήλωση, για να μην γίνει μπέρδεμα με αυτή της Ελλάδας, ανατέθηκε σε εφοριακό η «υπόθεση» μου και μου απέστειλαν ενημέρωση με το όνομά του, το τηλέφωνό του και το email του για να μπορώ να έρθω σε απευθείας επαφή μαζί του. Μου ζήτησε το εκκαθαριστικό της Ελλάδας και όταν τον ρώτησα πού θα μπορούσα να το μεταφράσω πριν το στείλω, μου απάντησε «αυτό είναι δική μας ευθύνη» (!).
Οι πεζοί είναι οι απόλυτοι άρχοντες της διασταύρωσης, και το γνωρίζουν.
3. Μια μέρα έλαβα ενημέρωση από το διαχειριστή του κτηρίου μου ότι θα ερχόταν ένα συνεργείο να καθαρίσει τους σωλήνες και ότι τη συγκεκριμένη ημέρα θα έπρεπε να παραδώσω τα κλειδιά του διαμερίσματος μου στο συνεργείο. Ενημέρωσα την προϊσταμένη μου ότι εκείνη την ημέρα θα δούλευα από το σπίτι για τον λόγο αυτό, όμως εκείνη δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί. Μου είπε ότι είναι πάρα πολύ σύνηθες να αφήνει ο κόσμος τα κλειδιά σε κάποιο συνεργείο για να μπει στο διαμέρισμα να κάνει τη δουλειά του. Είναι σχεδόν προσβλητικό να βρίσκεται κάποιος παρών γιατί έτσι υπαινίσσεται ότι δεν εμπιστεύεται τον συνάνθρωπο του.
4. Πρόσφατα παρατήρησα ότι δεν υπάρχουν σχεδόν πουθενά σήματα STOP στο δρόμο. Υπάρχει ενίοτε το ανάποδο τρίγωνο, που δίνει προτεραιότητα. Εδώ γίνται εμφανέστατη η ατομική ευθύνη για την οποία πολύς λόγος γίνεται τελευταία και στη χώρα μας: Όταν φτάνει ο οδηγός σε μια διασταύρωση ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει, το έχει μάθει και το τηρεί ευλαβικά.
5. Οι πεζοί είναι οι απόλυτοι άρχοντες της διασταύρωσης και το γνωρίζουν. Είναι τέτοια η εμπιστοσύνη στους συμπολίτες οδηγούς, που διασχίζουν χωρίς καν να κοιτάξουν δεξιά και αριστερά, για διερχόμενα αυτοκίνητα. Κάντε το λίγο εικόνα αυτό…
Μια φορά το χρόνο μαζεύονται όλοι οι ένοικοι ενός κτηρίου ή ενός συμπλέγματος κατοικιών με σκοπό να καθαρίσουν.
6. Οι γονεϊκές παροχές είναι γνωστό παγκοσμίως ότι είναι εξαιρετικά γενναιόδωρες. Ο βασικός λόγος είναι ότι οι γονείς έχουν την συνολική ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών τους και δεν έχουν καμία εξωτερική βοήθεια (νταντάδες, γιαγιάδες, παππούδες κλπ.). Μια συνάδελφος που ήταν σε άδεια, ήρθε στο γραφείο μια ημέρα για μια συνάντηση με τον διευθύνοντα σύμβουλο (πράγμα εξαιρετικά σπάνιο, καθώς συνήθως δεν ενοχλούν κάποιον σε άδεια). Πολύ απλά, έφερε και το μωρό της μαζί στο οποίο έστρωσε να παίξει δίπλα τους, όσο συζητούσαν. Κάποια στιγμή το μωρό άρχισε να κλαίει. Σηκώθηκε ο διευθύνων σύμβουλος, το πήρε στην αγκαλιά του και το ντάντευε όσο του μιλούσε η συνάδελφος, για να μην χρειαστεί να διακόψει τον ειρμό της σκέψης της. Ο ίδιος ισχυρός άνδρας -ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι ένας από τους πλουσιότερους πολίτες της χώρας- φτιάχνει καθημερινά τον καφέ του και πολλές φορές φέρνει καφέ και στη βοηθό του, όπως μου εξήγησε η συνάδελφος μου.
7. Μια φορά το χρόνο μαζεύονται όλοι οι ένοικοι ενός κτηρίου ή ενός συμπλέγματος κατοικιών με σκοπό να το καθαρίσουν. Όπερ σημαίνει: Καθαρισμός της αίθουσας που φυλάσσονται τα ποδήλατα, τα παιδικά καρότσια, του περιβάλλοντος χώρου, της παιδικής χαράς, των αποθηκών και του σταθμού ανακύκλωσης, ξεχορτάριασμα του γρασιδιού, των παρτεριών και λοιπά. Περιττό να αναφέρω ότι τον υπόλοιπο χρόνο, σε εβδομαδιαία βάση υπάρχει κηπουρός και καθαριστής, και ενίοτε περνάει και ο δήμος.
Όλοι οι νέοι μεταξύ 16-18 ετών, κάθε καλοκαίρι έχουν εξασφαλισμένη εργασία από το κράτος.
8. Μια ημέρα είχα την εξής στιχομυθία με έναν μαθητή λυκείου: – Τα σχολικά βιβλία τα αγοράζετε; -Τα δανειζόμαστε για τη χρονιά και τα επιστρέφουμε. – Φαντάζομαι πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση όταν τα επιστρέφετε. – Τι εννοείς; (Δεν κατανοεί την έννοια του καταστρέφω ένα βιβλίο). – Υποθέτω πως μπορείτε να τα σκίσετε ούτε να γράψετε στις σελίδες τους. – Αν γράψει κάποιος μέσα, θα πρέπει να το σβήσει πριν το επιστρέψει. Αλλά δεν το κάνει κανείς. Ούτε ελέγχει κανείς όταν το βιβλίο επιστρέφεται. Δεν χρειάζεται…
9. Όλοι οι νέοι μεταξύ 16-18 ετών, κάθε καλοκαίρι έχουν εξασφαλισμένη εργασία από το κράτος, και πιστέψτε με, όλοι τους επιλέγουν να εργαστούν. Οι δουλειές περιλαμβάνουν καθαρισμό δημοσίων χώρων (πάρκα, χώρους πρασίνου στους αυτοκινητόδρομους, οίκους ευγηρίας, νηπιαγωγεία), βάψιμο προβλητών και παγκακίων, ή προπόνηση μικρών παιδιών σε κατασκηνώσεις.
Υπάρχει απόλυτη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, στις αρχές, στον συνάδελφο, τον επαγγελματία ότι όλα θα λειτουργήσουν υπέρ του κοινωνικού συμφέροντος.
10. Και τέλος, κρατηθείτε: Πριν πάει κάποιος το αυτοκίνητο στο συνεργείο, το πλένει ως ένδειξη σεβασμού στους μηχανικούς (!).
Θα μου πείτε, είναι όλα ρόδινα; Σε καμία περίπτωση δεν ισχυρίζομαι αυτό, υπάρχουν και εδώ προβλήματα όπως σε όλες τις χώρες. Τα δυο βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την κοινωνία όμως είναι αυτά που αποτελούν τη βάση κάθε υγιούς σχέσης: Σεβασμός και εμπιστοσύνη. Υπάρχει απόλυτη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, στις αρχές, στον συνάδελφο, τον επαγγελματία ότι θα λειτουργήσουν υπέρ του κοινωνικού συμφέροντος και θα βάλουν σε δεύτερη μοίρα το προσωπικό τους όφελος. Ακόμα, ο στόχος στις συζητήσεις είναι πάντοτε να συγκλίνουν οι απόψεις και να υπάρξει συμβιβασμός από όλες τις πλευρές και όχι να προσπαθήσει η μία πλευρά να επιβληθεί στις άλλες. Σας θυμίζει κάτι; Όταν μιλούν οι Σουηδοί, πολύ συχνά τελειώνουν την πρόταση τους με το διαζευκτικό «ή» (φανταστείτε το σαν το «or» στα αγγλικά ας πούμε). Περίεργο δεν ακούγεται; Στην αρχή νόμιζα ότι αυτό μαρτυρούσε έλλειψη αυτοπεποίθησης. Στην πορεία κατάλαβα ότι αυτή είναι μια έμμεση πρόσκληση για τον συνομιλητή να παραθέσει τη δική του άποψη.
Πολιτισμός δεν είναι μόνο η ιστορία και τα μνημεία. Πολιτισμός είναι ο σεβασμός.
Το αποτέλεσμα; Μια κοινωνία που ατενίζει το μέλλον, με έμφαση στη καινοτομία και την εξωστρέφεια, την ανάπτυξη των ιδεών, των επιστημών και του επιχειρείν, ανεκτική στη διαφορετικότητα, με συνέπεια, με αξιοκρατία. Κάθε χρόνο στηρίζονται εκατοντάδες πρωτοβουλίες και επιστημονικές έρευνες που προσφέρουν λύσεις σε καίρια προβλήματα της ανθρωπότητας όπως νέα δομικά υλικά, εναλλακτικές πηγές ενέργειας, μείωση της σπατάλης, σωστή διαχείριση πόρων και ούτω καθ’εξής. Πολιτισμός δεν είναι μόνο η ιστορία και τα μνημεία. Πολιτισμός είναι ο σεβασμός. Προς το περιβάλλον, προς τους πολίτες, προς το κράτος, προς τους θεσμούς και τις αρχές που διέπουν την κοινωνία. Α, και προς την ιστορία, και προς τα μνημεία.