18 Δεκεμβρίου – Σαν Σήμερα: Οι Ηρωικές Σουλιώτισσες Χορεύουν Τον Χορό Του Ζαλόγγου
Χορός Ζαλόγγου: Είναι άγνωστο μέχρι σήμερα, κανείς δεν το γνωρίζει σίγουρα αν υπήρξε στη πραγματικότητα ως γεγονός ή ήταν μια μεγάλη υπεροβολή στα όρια ενός μύθου. Σε κάθε περίπτωση, πάντως ο χορός του Ζαλόγγου είναι ένα διαχρονικό σύμβολό ηρωισμού και αυτοθυσίας
«Έχε γεια καημένε κόσμε έχε γεια γλυκιά ζωή και συ δύστυχη πατρίδα έχε γειά παντοτινή. Έχετε γεια βρυσούλες, λόγγοι βουνά ραχούλες, έχετε γεια βρυσούλες κι εσείς Σουλιωτοπούλες»! Οι στίχοι αυτοί ακούγονται σε κάθε σχολείο της χώρας κάθε 25η Μαρτίου. Είναι η αναφορά σε ένα διαχρονικό σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας. Είναι το τραγούδι που τραγούδησαν οι Σουλιώτισσες πριν πέσουν μαζί με τα μωρά στους από έναν γκρεμό προκειμένου να μη βρεθούν ζωντανές στα χέρια των Τούρκων του Άλη Πασά.
Έγιναν, όμως, έτσι ακριβώς τα πράγματα; Ιστορικά δεν έχει αποδειχθεί 100%. Η θυσία των γυναικών υπήρξε αλλά πιθανότατα όχι με τον θρυλικό χορό του Ζαλόγγου ο οποίος προστέθηκε χρόνια αργότερα στην ιστορία προκειμένου να εμψυχώσει τους σκλαβωμένους Έλληνες ενόψει της έναρξης της Επανάστασης του 1821.
Η πολιορκία του Σουλίου
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στα τέλη του 1803 ο Αλή Πάσας έχει αποφασίσει να βάλει ένα τέλος στην επαναστατική δράση των ανυπότακτων Σουλιωτών. Τους πολιορκεί δίχως κανένα έλεος και σε τέτοιο βαθμό που οι ορεσίβιοι Θεσπρωτοί αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν (12 Δεκεμβρίου 1803) και να εγκαταλείψουν την πατρογονική γη τους.
Η συμφωνία προέβλεπε πως οι Τούρκοι δεν θα άγγιζαν κανέναν Σουλιώτη και καμία Σουλιώτισσα αρκεί να έφευγαν από το χωριό τους. Η συμφωνία δεν τηρήθηκε. Σαν σήμερα, 18 Δεκεμβρίου, ωστόσο, ένα από τα τρία κομμάτια στα οποία είχαν χωριστεί οι Σουλιώτες δέχθηκε επίθεση από ένα πολυάριθμό τμήμα Τουρκαλβανών. Ακολουθεί σφοδρή αλλά άνιση μάχη με τους Σουλιώτες διαρκώς να οπισθοχωρούν και τελικά να εγκλωβίζονται από τον εχθρό.
Μπροστά στον εφιάλτη της αιχμαλωσίας, περίπου 60 γυναίκες ανάμεσα στις οποίες κάποιες εγκυμονούσε και κάποιες με τα παιδιά τους στα χέρια, αποφασίζουν πως είναι προτιμότερο να πεθάνουν παρά να γίνουν σκλάβες του Πασα. Έτσι, πλησιάζουν την απόκρημνη κορυφή του Ζαλόγγου και από εκεί πέφτουν στο κενό.
Πραγματικό γεγονός ή μύθος ο χορός;
Τα γεγονότα που έχουν αποδειχθεί ιστορικά σταματούν κάπου εδώ. Από εκεί και πέρα υπάρχει και ο χορός. Η μοναδική συγκεκριμένη μαρτυρία για το Χορό του Ζαλόγγου προέρχεται από τον αξιωματικό του Αλή πασά, Σουλεϊμάν αγά, αυτόπτη μάρτυρα του περιστατικού.ο αφηγήθηκε στον εξισλαμισμένο γάλλο μισθοφόρο Ιμπραήμ Μανσούρ Εφέντι, ο οποίος τη συμπεριέλαβε σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1828.
Ο Πρώσος διπλωμάτης και περιηγητής Γιάκοπ Μπαρτόλντι είναι ο πρώτος που κατέγραψε το γεγονός μεταξύ 1803 και 1804 αλλά χωρίς να αναφέρεται στο χορό. Ο αγωνιστής του ‘21, Χριστόφορος είναι ο πρώτος έλληνας συγγραφέας, που αναφέρεται στο Χορό του Ζαλόγγου. Αλλά αυτό το κάνει στη δεύτερη έκδοση της «Ιστορίας του Σουλίου και της Πάργας» (1815). Στην έκδοση του 1857 δεν κάνει καμία αναφορά σε χορό.
Το 1888 ο λόγιος και ιστορικός Περικλής Ζερλέντης διατύπωσε επιφυλάξεις και αμφιβολίες για το χορό, χωρίς, όμως, να αμφισβητεί το γεγονός της αυτοθυσίας των Σουλιωτισσών.
Τέλος, ο φιλόλογος Αλέξης Πολίτης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, υποστήριξε σε άρθρο του ότι τραγούδι, που συνόδευε το χορό, το πασίγνωστο «Έχε γεια καημένε κόσμε» αναφέρεται για πρώτη φορά μόλις το 1908.