Καλοπαναγιώτης: Η Αράχωβα Της Κύπρου Που Αναγεννήθηκε Από Τις Στάχτες Της
Καλοπαναγιώτης: Ταξιδέψαμε στην Κύπρο και στις πλαγιές του Τροόδους, για να γνωρίσουμε ένα χωριό που αναγεννήθηκε από τις στάχτες του
Σχεδόν 1.45’ διαρκεί η πτήση προς Λάρνακα, από το «Ελευθέριος Βενιζέλος» των Αθηνών, και άλλη τόση ώρα χρειάζεται για να ανηφορίσουμε οδικώς στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς του Τροόδους για να φτάσουμε στον γραφικό Καλοπαναγιώτη. Ένα μικρό χωριό, που τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται σε κορυφαίο ορεινό προορισμό στην Κύπρο. Ναι εκτός από το κλασικό τρίπτυχο : ήλιος, θάλασσα, παραλίες, το νησί διαθέτει πανέμορφους εναλλακτικούς προορισμούς, για μοναδικές στιγμές ηρεμίας και χαλάρωσης αλλά και δραστηριότητες στην πλούσια φύση.
Ο Καλοπαναγιώτης είναι από τα χωριά εκείνα που κατάφεραν -κυριολεκτικά- να ξαναγεννηθούν από την «τέφρα» τους, λόγω της αγάπης και του πάθους κάποιων ανθρώπων του, να κρατήσουν ζωντανό τον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Η εικόνα παρακμής και εγκατάλειψης που επικρατούσε πριν το 2000 στο χωριό, δεν θυμίζει σε τίποτα τη σημερινή όψη του, που παραπέμπει σε πολυτελές ορεινό θέρετρο, πετυχαίνοντας να «δέσει» αρμονικά την παράδοση με τις σημερινές ανέσεις και ευκολίες. Δεν είναι λίγοι εκείνοι, που το αποκαλούν μάλιστα και «Αράχωβα» της Κύπρου.
Η αναβίωση και η μεταμόρφωση του Καλοπαναγιώτη τα τελευταία 20 χρόνια, οφείλεται στην αγάπη, στο πάθος και στην διορατικότητα του δραστήριου επιχειρηματία Γιαννάκη Παπαδούρη, γέννημα θρέμμα του χωριού, που αν έζησε, εργάστηκε και απέκτησε περιουσία στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, δεν λησμόνησε την ιδιαίτερη πατρίδα του.
Επέστρεψε το 2001 ως κοινοτάρχης στον Καλοπαναγιώτη, χρηματοδότησε δεκάδες μελέτες, εξασφαλίζοντας στη συνέχεια από κρατικούς και ευρωπαϊκούς πόρους περισσότερα από 10 εκ. ευρώ, που άλλαξαν άρδην την εικόνα στο χωριό. Ακολούθησαν ιδιωτικές επενδύσεις, όπως το πεντάστερο συγκρότημα «Casale Panayiotis» από τον ίδιο, και πολλά μικρά ξενοδοχεία και ξενώνες, καθώς εστιατόρια και καφέ, που έχουν καταστήσει τον χωριό κορυφαίο ορεινό προορισμό. Τα όσα πέτυχε ο Καλοπαναγιώτης, αποτελεί κλασικό παράδειγμα στην Κύπρο για την εφαρμογή ανάλογων ολοκληρωμένων προγραμμάτων και σε άλλα ορεινά χωριά του νησιού.
Ομολογώ πως αυτή η αναβίωση του γραφικού χωριού, μας κίνησε το ενδιαφέρον να ταξιδέψουμς έως εκεί, να περπατήσουμε στα στενά δρομάκια του και να γνωρίσουμε το μικρό χωριό και τους φιλόξενους ανθρώπους του. Αν σε αυτό προσθέσουμε πως γύρω από το χωριό εκτείνεται ένα από τα μεγαλύτερα οργανωμένα δίκτυα πεζοπορικών και ποδηλατικών διαδρομών στο Τρόοδος, δεν χρειάστηκε και πολύ σκέψη για μία σύντομη απόδραση στην Κύπρο που και στην «καρδιά» του χειμώνα παραμένει πανέμορφη.
Για χαλάρωση και δραστηριότητες στη φύση
Ο Καλοπαναγιώτης βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς του Τροόδους, στην απαρχή της κοιλάδας της Μαραθάσας που φημίζεται για τα αμπέλια και το κρασί της, καθώς και για τα βυζαντινά μοναστήρια που περιλαμβάνονται στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Ο πληθυσμός αριθμεί λιγότερους από 300 κατοίκους και απέχει 72 χλμ (1 ω 14 λεπτ.) από την Λευκωσία και 63 χλμ (1 ω 22 λεπτ.) από την Λεμεσό.
Το χωριό οφείλει την ονομασία του στον πρώτο κάτοικό του, ονόματι Παναγιώτης που έκτισε ένα σπίτι κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, που τιμάται ιδιαίτερα στην περιοχή. Οι Φράγκοι αποκαλούσαν το χωριό «Casale Panayiotis» (το σπίτι του Παναγιώτη) που στη συνέχεια έγινε «Καζαλοπαναγιώτης» για να καταλήξει στο σημερινό Καλαπαναγιώτης.
Η πρώτη όψη πραγματικά μας εντυπωσίασε, με την πανοραμική θέα και τις γειτονιές του χωριού να μοιάζουν «γαντζωμένες» στην απότομη πλαγιά της κοιλάδας της Μαραθάσας, στο βάθος της οποίας ρέει ο ποταμός Σέτραχος. Στα νερά του οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας βάπτισαν Χριστιανό τον Άγιο Ηρακλείδιο που πρωτοστάτησε στη συνέχεια στην εξάπλωση και εδραίωση του Χριστιανισμού στο νησί.
Οι γειτονιές με τα ισόγεια και διώροφα σπίτια, κτισμένα με την χαρακτηριστική παραδοσιακή αρχιτεκτονική των ορεινών περιοχών της Κύπρου, επικοινωνούν μεταξύ τους με λιθόστρωτες κλίμακες και στενά καλντερίμια. Τα δύο επίπεδα του χωριού, επικοινωνούν με έναν υπερσύγχρονο ανελκυστήρα με γυάλινο θάλαμο, μοναδικός του είδους στην Κύπρο, από τον οποίον η θέα προς την απέναντι πλευρά προκαλεί αίσθηση. Τα τελευταία χρόνια, πολλές από τις παλιές κατοικίες, έχουν μετατραπεί σε μπουτίκ ξενοδοχεία και αγροτουριστικά καταλύματα, προσφέροντας στους επισκέπτες ζεστή φιλοξενία σε χαλαρούς ρυθμούς, ενώ οι γραφικές ταβέρνες ικανοποιούν κάθε γευστική απαίτηση.
Περπατώντας στα σοκάκια και στις γειτονιές του χωριού, που ανακαινίστηκαν εκ βάθρων τα τελευταία χρόνια με απόλυτο σεβασμό στην παράδοση και στο ύφος του οικισμού, θαρρείς πως ταξιδεύουμε πίσω στο χρόνο και σε μια εποχή που έχει περάσει. Δεν είναι τυχαίο, πως ο Καλοπαναγιώτης βραβεύτηκε το 2011 ως «Ευρωπαϊκός Προορισμός Αριστείας».
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι ντόπιοι και ξένοι επιλέγουν το χωριό για ξεκούραση και spa με θέα το καταπράσινο τοπίο, αλλά και ως αφετηρία για χειμερινά σπορ στο κοντινό χιονοδρομικό κέντρο του Τροόδους, απέχει 19 χλμ (32 λεπτ.) ή για εναλλακτικές δραστηριότητες στην πλούσια φύση, όπως πεζοπορία, ποδηλασία σε οργανωμένες διαδρομές ή βόλτες με τετράτροχες μηχανές στους δασικούς δρόμους και όχι μόνο.
Μονοπάτια στη φύση και στον πολιτισμό του Καλοπαναγιώτη
Γύρω από τον Καλοπαναγιώτη έχει αναπτυχθεί ένα ευρύ οργανωμένο δίκτυο μονοπατιών, με διαφορετικούς βαθμούς δυσκολίας και όλες τις αντοχές. Πινακίδες, infokosk και εφαρμογές (NFC) στα κινητά τηλέφωνα ενημερώνουν και καθοδηγούν τους επισκέπτες.
Εκτός από πεζοπορία και ποδηλασία, ιδιαίτερα δημοφιλείς είναι και οι διαδρομές «off-road» με τετράτροχες μοτοσικλέτες, γνωστές και ως «γουρούνες», που νοικιάζονται στο χωριό (Safari Kalopanayiotis /Tηλ. : +357 96 335210).
Εμείς ακολουθήσαμε μέρος του κυκλικού μονοπατιού της Φύσης, ξεκινώντας από το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή -μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO- για να γνωρίσουμε τα σημαντικότερα θρησκευτικά και πολιτιστικά μνημεία του χωριού, μέσα από μία εντυπωσιακή διαδρομή στην πλούσια φύση και παράλληλα με τα νερά του ποταμού Σέτραχου.
Παρεκκλήσι της Θεοσκέπαστης : Βρίσκεται ανατολικά του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή και χρονολογείται τον 12ο αιώνα. Λέγεται «Θεοσκέπαστη» επειδή καλύπτεται από τα κλαδιά ενός τεράστιου πρίνου -700 ετών- που έχει χαρακτηριστεί μνημείο της φύσης και προστατεύεται. Η εικόνα της Παναγίας της Θεοσκέπαστης φυλάσσεται στο παρεκκλήσι του «Ακάθιστου Ύμνου» ύμνου στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή.
Μοναστήρι Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή : Κτισμένο στις όχθες του Σέτραχου ποταμού, ανήκει στους τοιχογραφημένους ναούς του Τροόδος, που έχουν χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Το κτιριακό συγκρότημα ήταν μέρος ενός παλιού μοναστηριού αφιερωμένου στον Άγιο Ιωάννη Λαμπαδίστη, έναν τοπικό Άγιο. Το συγκρότημα περιλαμβάνει τρεις εκκλησίες (Άγιο Ιωάννη Λαμπαδίστη, Άγιο Ηρακλείδιο και ένα λατινικό παρεκκλήσι) και έναν νάρθηκα, τα οποία στεγάζονται κάτω από κοινή στέγη με πλάκες. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται από τον 13ο έως τον 16ο αιώνα. Το ξύλινο τέμπλο είναι το αρχαιότερο σωζόμενο στην Κύπρο. Στο καθολικό φυλάσσεται, μέσα σε αργυρεπίχρυση λειψανοθήκη η κάρα του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή.
Εικονοφυλάκιο : Δίπλα στην είσοδο του μοναστηριού, στο παλαιό δημοτικό σχολείο του χωριού, λειτουργεί το Εικονοφυλάκιο. Στους χώρους του φυλάσσονται εκκλησιαστικοί θησαυροί τόσο από το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή όσο και από άλλες εκκλησίες της περιοχής. Στις εικόνες που ξεχωρίζουν είναι της Παναγίας της δεξιοκρατούσας (15ους αιώνας) που το κεφάλι της φαίνεται να στρέφεται από οποιοδήποτε σημείο σταθεί ο πιστός.
Ενετικό γεφύρι : Το πετρόκτιστο μονότοξο γεφύρι (16ος αιώνας) ενώνει τις δύο πλευρές του Σέτραχου ποταμού και παλαιότερα ήταν ο μοναδικός τρόπος πρόσβασης από το χωριό προς το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή. Δεσπόζει μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο με πανύψηλα πλατάνια και τρεχούμενα νερά κοντά στο σημείο, μέσα στο ποτάμι, που βαπτίστηκε Χριστιανός ο Άγιος Ηρακλείδιος, πρώτος Επίσκοπος Ταμασού.
Ιαματικές Πηγές : Δίπλα στο ενετικό γεφύρι, αναβλύζουν τα ιαματικά θειούχα νερά του χωριού, που οι θεραπευτικές τους ιδιότητες είναι γνωστές από την αρχαιότητα που λειτουργούσε στο σημείο Ασκληπιείο που δεχόταν μεγάλο πλήθος ντόπιων και ξένων για ίαση. Στη συνέχεια τα ιαματικά τους μπάνια απολάμβαναν, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί και Φράγκοι άρχοντες. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των θειούχων νερών, έχουν κατ’ επανάληψιν διαπιστωθεί από επιστημονικές αναλύσεις.
Νερόμυλος Κύκκου : Λειτουργούσε έως τη δεκαετία του 1950 στις όχθες του ποταμού Σέτραχου, περίπου 1 χλμ νότια του χωριού, και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της δείγμα της προβιομηχανικής τεχνολογίας της Κύπρου. Για δεκαετίες ολόκληρες ο μύλος εξυπηρετούσε το Μοναστήρι του Κύκκου, τους κατοίκους του Καλοπαναγιώτη και άλλων χωριών της περιοχής. Διασώζεται και έχει συντηρηθεί ολόκληρο το συγκρότημα του μύλου.
Μέσα στον Καλοπαναγιώτη, λειτουργεί το μικρό λαογραφικό μουσείο Πακτινέ, που στεγάζει εκθέματα παραδοσιακού χαρακτήρα, που αφορούν στην καθημερινή ζωή των κατοίκων, οικιακά και προσωπικά αντικείμενα – κειμήλια της οικογένειας που το δημιούργησε και το λειτουργεί με αγάπη (Τηλ. : +357 99 222332). Επίσης το σπίτι που γεννήθηκε (1750) ο Εθνομάρτυρας Μητροπολίτης Κυρηνείας Λαυρέντιος, που διαμορφώθηκε σε ένα υπερσύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο με μικρό συνεδριακό κέντρο και μουσείο.
Καλό φαγητό και ζεστή φιλοξενία
Υπάρχουν πολλές επιλογές για διαμονή και φαγητό στο χωριό. Επιλέξαμε το συγκρότημα «Casale Panayiotis» που αποτελείται ουσιαστικά από παλαιές κατοικίες του χωριού, τα οποία αναπαλαιώθηκαν διατηρώντας αρχική τους γοητεία, συνδυάζοντας τις σύγχρονες ανέσεις με το παραδοσιακό στιλ. Στο συγκρότημα λειτουργεί το βραβευμένο Κέντρο Ευεξίας Myrianthousa Spa που εκτός από σύγχρονους χώρους υδροθεραπείας και λουτροθεραπείας, διαθέτει και δωμάτιο με φυσικό … χιόνι Επίσης τα τέσσερα εστιατόρια του Casale Panayiotis ικανοποιούν απόλυτα τον επισκέπτη, σερβίροντας αυθεντικές κυπριακές γεύσεις, βασισμένες σε παραδοσιακές συνταγές της περιοχής, συνοδεία ντόπιου μαραθιώτικου κρασιού, που παράγει το Οινοποιείο το συγκροτήματος (Τηλ. +35 22952444/ www.casalepanayiotis.com).
Επίσης στην φιλόξενη ταβέρνα «Το παλιό σινεμά», ξεχωρίσαμε τα φημισμένα… μακαρόνια στον φούρνο της κυρίας Άντζης, για τα οποία κάνουν … ουρά οι επισκέπτες και σερβίρεται σε πήλινο σκεύος (+35 7 99130275), ενώ στο γραφικό παραδοσιακό καφενείο «Καφεοίνος» (Τηλ. +35 7 99789331) , με παρεϊστική ατμόσφαιρα γύρω από το τζάκι, επιλέξαμε να δοκιμάσουμε κάτι διαφορετικό. Λεμονάδα με ροδοπέταλα ή λεβάντα, καθώς και … κανελάδα, που μας εξέπληξαν ευχάριστα.
Στο χωριό λειτουργούν καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα. Επιλέξαμε το μαραθιώτικο μέλι, από μέλισσες που … «βόσκουν» στα δάση του Τροόδους, για το οποίο ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος έγραφε πως «ετρέφοντο οι θεοί της αρχαιότητας» (Παραγωγός : Χρ. Χριστοδούλου / Τηλ. +35 7 994382547), καθώς και το φημισμένο κυπριακό γλύκισμα «Σουτζούκο», φτιαγμένο από παλουζέ (μουσταλευριά), από το εργαστήριο «Σουτζούκος Μαραθάσας Κ. Ιωάννου» που παράγει το δημοφιλές γλύκισμα με την πατροπαράδοτη τεχνική ( Τηλ. :+35 7 22952175)