H Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά σήμερα την Κοίμηση της Θεοτόκου. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και μια εκκλησία είναι αφιερωμένη στη χάρη Της – Ταυτόχρονα, κάθε χρόνο το επίκεντρο των εορταστικών εκδηλώσεων βρίσκεται στην Παναγία της Τήνου, όπου έχει και εθνικό χαρακτήρα, αφού εκτός από την Παναγία τιμάται και η μνήμη αυτών που χάθηκαν κατά τον τορπιλισμό του πολεμικού πλοίου «Έλλη», από τους Ιταλούς, μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα των Δεκαπενταύγουστο του 1940, αλλά και στο Βέρμιο Ημαθίας, όπου τιμάται η Παναγιά των ξεριζωμένων Ποντίων.
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε η χάρη της Παναγιάς σκεπάζει ολόκληρο το Έθνος την ώρα που οι Τούρκοι δημιουργούν συνθήκες αστάθειας στο Αιγαίο και στην Μεσόγειο.
Κανένα άλλο πρόσωπο δεν θα μπορούσε να σταθεί μεταξύ Θεού και ανθρώπων, μεταξύ ουρανού και γης όπως στάθηκε η Παναγία. Στο πρόσωπό Της συγκεντρώνονται εδώ και αιώνες οι εξίες και τα ιδανικά αυτού του τόπου. Οι αξίες και τα ιδανικά της Ορθοδοξίας και του ελληνισμού που κράτησαν όρθιο το γένος, που κράτησαν όρθιο το Έθνος.
Η Πατρίδα μας θέλει να έχει την Παναγία Προστάτιδα και ιδιαίτερα των Ενόπλων Δυνάμεων, διότι η Παναγία πολλές φορές έδειξε την ευαρέσκειά της γένος και το έθνος μας αλλά και πολλές φορές εστάθη Υπέρμαχος Στρατηγός σε όλες τις δύσκολες στιγμές του γένους και του έθνους.
Την Παναγία την ταυτίζουμε πάντα με τις μεγάλες στιγμές του γένους μας. Η Παναγία δεν διαλέγει έθνη, όμως αγαπά ιδιαίτερα το γένος και το έθνος μας γιατί κράτησε την ορθή πίστη, την Ορθοδοξία. Οι Έλληνες Ορθόδοξοι ήταν αυτοί που κράτησαν την κληρονομιά και την παρακαταθήκη σφιχτά. Το γένος μας και έθνος μας είναι σαν την καλή μαγιά, το προζύμι εκείνο που κρατάει ο Θεός για να «ζυμώσει», όταν έρθει η ώρα, όλο τον κόσμο με την δική Του αλήθεια.
Το «Αχ, Παναγιά μου» του λαού μας, είναι η πιο σπαρακτική και περιεκτική προσευχή που ακούστηκε ποτέ σ΄ αυτόν τον τόπο.
Η Παναγιά η Μεγαλόχαρη, η Κυρά,η Τσαμπίκα, η Καθολική, η Βρεφοκρατούσα, η Ελεούσα, η Θαλασσινή, η Φανερωμένη, η Οδηγήτρια, η Γλυκοφιλούσα, η Γαλατούσα, η Γιάτρισσα, η Μεγαλομάτα, η Θρηνούσα η Εκατονταπυλιανή, η Γιάτρισσα, η Μυρτιδιώτισσα, του Σουμελά, η Πολίτισσα, και χιλιάδες άλλα προσωνύμια που Της έδωσε ο λαός μας!
Ιδιαίτερα γνωστά είναι επίσης τα επίθετα Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη. Η δεύτερη προσωνυμία, αποδίδεται σε εικόνες που φανέρωσαν την ύπαρξη τους με κάποιο θαύμα. Πολλές φορές, αυτό γίνεται μέσω κάποιου οράματος, όπως η εμφάνιση της Παναγίας, στη μοναχή Πελαγία και η εν συνεχεία ανεύρεση της εικόνας της στις 30 Ιανουαρίου του 1823.
Τι γιορτάζουμε
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Θεοτόκος έμαθε από τον Θεό για τον επικείμενο θάνατό της, ανέβηκε σ’ ένα ορεινό όγκο στα ανατολικά της παλαιάς πόλης της Ιερουσαλήμ, στο όρος των Ελαιών, για να προσευχηθεί και να προετοιμαστεί, δίνοντας τα υπάρχοντά της σε δύο γειτόνισσές της χήρες. Από εκείνο το σημείο ειδοποίησε τους Αποστόλους να είναι έτοιμοι για το γεγονός. Όμως επειδή κατά την ημέρα της κοίμησης (του θανάτου Της) δηλαδή ορισμένοι Απόστολοι δεν βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, λέγεται ότι μια νεφέλη τους έφερε κοντά Της.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο διέμενε και η Παναγία. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν. Κατά τη μεταφορά του λειψάνου της, φανατικοί Ιουδαίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατόρθωσε να το ακουμπήσει, όμως λέγεται ότι μια αόρατη ρομφαία του έκοψε τα χέρια.
Οι πρώτες μαρτυρίες για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου εμφανίζονται τον πέμπτο αιώνα μΧ, γύρω στην εποχή που συγκλήθηκε η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου (451), που καθόρισε το θεομητορικό δόγμα και έγινε αιτία να αναπτυχθεί η τιμή στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Για πρώτη φορά φαίνεται να γιορτάστηκε στα Ιεροσόλυμα στις 13 Αυγούστου και λίγο αργότερα μετατέθηκε στις 15 του ίδιου μήνα.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα πένθιμο γεγονός για το ελληνικό λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν».
Τα τάματα στην Παναγία
Μεγαλύτερο προσκύνημα όλων αυτό της Μεγαλόχαρης στην Τήνο, όπου ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου αποτελεί τη λαμπρότερη γιορτή.
Χιλιάδες πιστών, πολλοί εξ αυτών γονατιστοί, κάθε χρόνο ανηφορίζουν με θρησκευτική ευλάβεια προς το Ναό της Ευαγγελίστριας για να εκπληρώσουν το τάμα τους στην εικόνα της Παναγίας.
Η περιφορά του Επιταφίου και η μεγαλοπρεπής λιτάνευση της εικόνας σε ολόκληρη τη πόλη δημιουργούν θρησκευτικό δέος και συγκίνηση.
Στο διπλανό κυκλαδίτικο νησί, την Πάρο, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, στο λιμάνι της Παροικιάς, από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, φοράει τα γιορτινά του.
Στην πρωτεύουσα του νησιού, χαρακτηριστική είναι η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, που δίνει το έναυσμα για το παραδοσιακό γλέντι που θα ακολουθήσει με νησιωτικούς χορούς και με το κρασί της Πάρου να ρέει εν αφθονία. Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες προσεγγίζουν την προβλήτα και δίνουν το σύνθημα για να αρχίσει η γιορτή.
Στις πλαγιές του Βερµίου όρους, στην Ηµαθία, κοντά στο χωριό Καστανιά, χιλιάδες πιστοί συρρέουν κάθε χρόνο στο ιερό προσκύνηµα της Παναγίας Σουµελά για να προσκυνήσουν τη θαυµατουργή εικόνα, όπως και τις ηµέρες της πανηγύρεως.
Πρόκειται για µια προσπάθεια αναβίωσης της περίφηµης οµώνυµης µονής, τα ερείπια της οποίας σώζονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου.
Η εκκλησία χτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη µνήµη της ιστορικής οµώνυµης µονής. Εκεί φυλάσσεται η θαυµατουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνηµένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Στην Κεφαλονιά, πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας».
Τα φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού. Τα φιδάκια λένε πως φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, τη χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
Σύµφωνα µε τον µύθο, πρόκειται για τις καλόγριες ενός παλιού µοναστηριού που υπήρχε στην περιοχή, οι οποίες, προκειµένου να µην πέσουν στα χέρια των πειρατών, παρακάλεσαν την Παναγιά να τις µεταµορφώσει σε φίδια.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα
Στο νησί του Παπαδιαμάντη, τη Σκιάθο, όπου το βράδυ της παραμονής γίνεται η έξοδος του επιταφίου της Παναγίας υπό τη συγκινητική μελωδία των εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.
– στη Μυτιλήνη, όπου στη γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στο επίκεντρο της ημέρας είναι η ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, όπου η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.
Πολλοί προσκυνητές με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φτάσουν στον αυλόγυρο της Παναγιάς της Αγιασώτισσας και να διανυκτερεύσουν. Την ημέρα της γιορτής, μετά τη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό και ακολουθεί ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του Ανατολικού Αιγαίου
– στη Θάσο, στο χωριό Παναγιά, όπου μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, οι πιστοί μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας και παρακάθονται στο γιορτινό τραπέζι που περιλαμβάνει πατάτες, ρύζι και μοσχάρι στιφάδο
– στην Κάρπαθο, στην οποία το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο, είναι από τα πιο κατανυκτικά. Αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση. Ξεκινά από τους άντρες και ακολουθούν οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές γιορτινές στολές τους
– στην Πάτμο, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό Μοναστήρι της Αποκάλυψης, ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος περιφέρεται από τους μοναχούς στα σοκάκια του νησιού, ενώ οι καμπάνες ηχούν ασταμάτητα
– στην Κάσο και στο χωριό Παναγιά, όπου γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται με ευλάβεια και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους
– στα Κουφονήσια, όπου γιορτάζει η Παναγιά στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους ντόπιους και κατόπιν όλοι μεταφέρονται με καΐκια στο Πάνω Κουφονήσι για γλέντι με θαλασσινούς μεζέδες μέχρι πρωίας
– αλλά και στην Παναγία Σπηλιανή στη Νίσυρο, στο Μοναστήρι Παναγίας του Χάρου στους Λειψούς, στην Παναγία Φανερωμένη και στην Παναγιά τη Θαλασσινή στην ‘Ανδρο, στην Παναγία Κρεμαστή στη Ρόδο, στην Παναγιά Καστριανή στην Τζια, στην Παναγιά Πανοχωριανή στην Αμοργό, στην Παναγία στη Σέριφο και στο Φιλότι της Νάξου, στην Πορταΐτισσα στην Αστυπάλαια και σε άλλες γωνιές της Ελλάδας, η ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου εορτάζεται με μεγαλοπρέπεια. Τα ήθη και τα έθιμα της ημέρας συνεχίζονται από γενιά σε γενιά, σε μια προσπάθεια να κρατηθούν στο χρόνο.
Πανηγύρια σε όλη την Ελλάδα
Στο αποκορύφωμα της γιορτής, ποντιακά συγκροτήματα προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Ξακουστά τα πανηγύρια για το «Πάσχα του καλοκαιριού» σε όλη την Ελλάδα. Από τον Βορρά μέχρι τον Νότο, από την Ανατολή ως τη Δύση ηχούν παραδοσιακοί ρυθμοί:
Στην Αττική, πανηγύρι στήνεται το Δεκαπενταύγουστο στην Ιερά Μονή της Παναγίας των Κλειστών. Τις κατανυκτικές λειτουργίες ακολουθεί λαμπρό πανηγύρι σε κατάφυτο περιβάλλον σε υψόμετρο 410, στα βόρεια της Φυλής. Το σημαντικό αυτό μοναστήρι χρονολογείται από το 12ο αι. Στην αρχή λειτούργησε ως ανδρικό μοναστήρι και από το 1932 ανασυστάθηκε ως γυναικεία μονή.
– Στα Ζαγοροχώρια, οι εκδηλώσεις για τη γιορτή της Παναγίας είναι τριήμερες. Οι απόδημοι Ηπειρώτες επιστρέφουν για να τιμήσουν τη μνήμη της και να γιορτάσουν με παραδοσιακούς ηπειρωτικούς σκοπούς στα πατροπαράδοτα πανηγύρια που κορυφώνονται το τριήμερο Παρασκευή – Κυριακή.
– Στην Κοζάνη, οι «καβαλάρηδες της Σιάτιστας» κάθε χρόνο συγκεντρώνουν πλήθος επισκεπτών, όχι μόνο από τη Δυτική Μακεδονία, αλλά από ολόκληρη τη χώρα. Στην πόλη της Σιάτιστας, τη λειτουργία παρακολουθούν προσκυνητές καβαλάρηδες πάνω σε στολισμένα άλογα. Με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν έφιπποι στην πόλη όπου πλήθος κόσμου τους περιμένει για να δώσουν το έναυσμα της γιορτής. Το έθιμο χρονολογείται από την Τουρκοκρατία, ως μια ευκαιρία για τους σκλαβωμένους Έλληνες να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
-Στα Θεοδώριανα ‘Αρτας, το πρωί η πομπή των προσκυνητών κατεβαίνει στο χωριό από το ξωκκλήσι της Παναγίας πεζή και με την εικόνα της στα χέρια, ενώ το βράδυ με το χτύπημα της καμπάνας συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού για να διασκεδάσουν και να χορέψουν το «διπλοκάγκελο».
Στην ηπειρωτική Ελλάδα, ξακουστά πανηγύρια γίνονται, επίσης, στο Τσεπέλοβο στην Τύμφη Ιωαννίνων, στην Επισκοπή της Τεγέας στην Αρκαδία, στη Βλάστη Κοζάνης, στην Παναγία Αμπελακιώτισσα στην Ορεινή Ναυπακτία, στην Ευαγγελίστρια του Βόλου, στην Παναγία Κοσμοσώτηρα στις Φέρες Έβρου κ.α.
Ο τορπιλισμός της Έλλης
Το Έλλη (ΒΠ Κ/Δ ΕΛΛΗ) ήταν Πολεμικό πλοίο που αποτελούσε στόλο του Ελληνικού Ναυτικού. Το πλοίο αυτό ήταν καταδρομικό. Πήρε το όνομά του από την ναυμαχία της Έλλης που είχε λάβει χώρα στην διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, στην οποία η Ελλάδα ήταν νικήτρια.
Βυθίστηκε στις 15 Αυγούστου 1940 στην Τήνο, σε ειρηνική περίοδο, από ιταλικό υποβρύχιο.
Πιο συγκεκριμένα, στις 15 Αυγούστου του 1940 και περί ώρα 08:25′, λίγο πριν τη λιτάνευση της ιερής εικόνας της Παναγίας Τήνου, και ενώ στη προκυμαία υπήρχε ήδη πολύς κόσμος, το ιταλικό υποβρύχιο Delfino “εν καταδύσει” πλησίασε τον θαλάσσιο χώρο εξαπολύοντας τρεις τορπίλες κατά του ευδρόμου ΕΛΛΗ ενώ ήταν αγκυροβολημένο έξω από τον λιμένα της Τήνου όπου και συμμετείχε στις εκδηλώσεις του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εκ των οποίων μόνο μία έπληξε αυτό, προκαλώντας έκρηξη στο μηχανοστάσιο και πυρπόληση των δεξαμενών πετρελαίου, με 9 νεκρούς και 24 τραυματίες.
Οι δε άλλες δύο τορπίλες προορίζονταν να χτυπήσουν τα επιβατηγά Έλση και Έσπερος που βρίσκονταν μέσα στο λιμάνι της Τήνου. Όμως η απόπειρα απέτυχε και οι τορπίλες αστόχησαν και εξερράγησαν στη προκυμαία καταστρέφοντας μόνο ένα τμήμα του κρηπιδώματος του λιμένα, χωρίς ευτυχώς να προκαλέσουν θύματα.
Παρά τις προσπάθειες όμως που κατέβαλε το πλήρωμα με τη βοήθεια των επιβατικών πλοίων να το ρυμουλκήσει στα ρηχά τελικά το ΕΛΛΗ βυθίστηκε περίπου μία ώρα μετά στις 09:45΄ και το πλήρωμα αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει πηδώντας στη θάλασσα.
Για καλή τύχη των τραυματισμένων ναυαγών, στην περιοχή βρίσκονταν τα αλιευτικά σκάφη ΠΡΟΠΟΝΤΙΣ και ΕΛΕΝΗ, ιδιοκτησίας Μιχάλη Σπυρ. Πετυχάκη. Αψηφώντας τον κίνδυνο της αναμενόμενης εκρήξεως της Έλλης, ο Καπετάν Μιχάλης Πετυχάκης έδωσε σήμα στα σκάφη του να προσεγγίσουν και να περισυλλέξουν 24 τραυματίες ναυαγούς προτού υπάρξουν περισσότερα θύματα. Για την ηρωική του πράξη τιμήθηκε μαζί με το πλήρωμα του από τον Βασιλιά Γεώργιο και την Ελληνική κυβέρνηση με Τιμητική Ευαρέσκεια.
Στη συνέχεια το υποβρύχιο απομακρύνθηκε χωρίς να καταστεί γνωστή η ταυτότητά του. Από την έρευνα που διενεργήθηκε στη συνέχεια από πραγματογνώμονες αξιωματικούς του ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού, επί των θραυσμάτων των τορπιλών που είχαν εκραγεί στη προκυμαία, διεπιστώθη αμέσως ότι επρόκειτο για ιταλικές τορπίλες.