Είναι η χώρα που αποτελεί το μεγάλο ερωτηματικό. Αυτή που όλοι στην Ευρώπη παρακολουθούν με το ένα μάτι ανοιχτό και με ένα από τα πιο γνωστά ακρωνύμια συνοδευόμενο με από ερωτηματικό- το “WTF?”, δηλαδή- να είναι έτοιμο να βγει από τα δύσπιστα χείλη ανά πάσα ώρα και στιγμή.
Ο λόγος για την Σουηδία, η οποία, απ’ ό,τι μαθαίναμε τουλάχιστον, είναι η μόνη (μετά την άτακτη υποχώρηση και της Αγγλίας) που επέμενε στο μοντέλο της «Ανοσίας της αγέλης», αρνούμενη να πάρει πολύ αυστηρά μέτρα.
Τι συμβαίνει, ωστόσο, στην σκανδιναβική χώρα; Ισχύουν όλα όσα ακούμε και διαβάζουμε; Είναι πράγματι τόσο free οι πολίτες και γράφουν τον κορωνοϊό με ανεξίτηλο μελάνι στα παλαιότερα των υποδημάτων τους, μέχρι να τα πετάξουν εκκωφαντικά στα σκουπίδια; Ακολουθείται όντως η στρατηγική της «Ανοσίας της αγέλης»;
Προκειμένου να σταματήσουν οι εικασίες και ν’ αποκτήσουμε μια πιο «κρυστάλλινη» γνώμη για το τι γίνεται στην Σουηδία, το menshouse επικοινώνησε με δύο Έλληνες που ζουν τα 10 τελευταία χρόνια στην Στοκχόλμη και τους έθεσε μια σειρά ερωτημάτων.
Η Εύη Μ., καθηγήτρια ειδικής αγωγής σε διεθνές σχολείο της πόλης, και ο Γιάννης Λ., μεταδιδακτορικός ερευνητής στο StockholmUniversity, απάντησαν με μεγάλη χαρά (παρά το ανηλεές πρήξιμο που δέχτηκαν) και τους ευχαριστούμε πολύ.
Για να δούμε τι μας είπαν, λοιπόν…
Ποιος ήταν ο εγκέφαλος του σχεδίου της «Ανοσίας της αγέλης»;
Κατ’ αρχάς πρέπει να ξεκαθαριστεί κάτι: στη Σουηδία το σύστημα διαφέρει από τις υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες. Εδώ τον πρώτο λόγο έχει ο Δημόσιος Οργανισμός Υγείας και η Αρχή Δημόσιας Προστασίας, που χαράσσουν την πολιτική για την αντιμετώπιση της πανδημίας και η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει τις εισηγήσεις τους.
Δεν μπορεί να γίνει, δηλαδή, αυτό που συνέβη στην Νορβηγία και τη Δανία, εκεί που οι υπεύθυνοι στον τομέα της υγείας πρότειναν μέτρα ανάλογα με αυτά της Σουηδίας, όμως οι κυβερνήσεις τους αποφάσισαν να προχωρήσουν σε ολικό lockdown.
Το ζητούμενο της στρατηγικής που εφάρμοσε η Σουηδία, ωστόσο, δεν είναι η ανοσία της αγέλης- αυτό θα επιτευχθεί, αν επιτευχθεί, μέσω της στατιστικής. Ο στόχος της χώρας ήταν σαφής: να μην υπερφορτωθεί και να μη «γονατίσει» το σύστημα υγείας, η κοινωνία και να προστατευτούν όσο γίνεται περισσότερο οι ηλικιωμένοι και όσοι νοσούν.
Ποια μέτρα έχουν παρθεί και σε ποιο βαθμό εφαρμόζονται;
Δεν πάρθηκαν πολύ αυστηρά μέτρα. Η κυβέρνηση έκανε συστάσεις για social distancing, ενώ προέτρεψε τις ευπαθείς ομάδες και όσους είναι άνω των 70 να μείνουν στο σπίτι. Πόνταρε, δηλαδή, πάρα πολύ στην ατομική ευθύνη.
Πέραν τούτου, τα μεγάλα events (συναυλίες κτλ) απαγορεύτηκαν, ενώ από τα μέσα Μαρτίου αποφασίστηκε να κλείσουν τα λύκεια και τα πανεπιστήμια και να γίνονται μαθήματα μέσω υπολογιστή. Οι παιδικοί σταθμοί, τα δημοτικά και τα γυμνάσια έμειναν ανοικτά, καθώς οι κυβερνώντες δεν ήθελαν να πιεστούν οι γονείς που εργάζονται στον τομέα της υγείας και έχουν μικρά παιδιά, αλλά να συνεχίσουν απρόσκοπτοι το έργο τους.
Επίσης, μετά την πρώτη σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, διπλασιάστηκαν άμεσα οι ΜΕΘ, καθώς στήθηκε ένα ολόκληρο νοσοκομείο σ’ ένα συνεδριακό κέντρο.
Σε γενικές γραμμές, πάντως, οι Σουηδοί είναι πιο άνετοι με την όλη κατάσταση. Είναι αδύνατο, λόγω χαρακτήρα, να τους κλείσεις μέσα. Ο Σουηδός αν δε βγει να κάνει ποδήλατο ή να τρέξει σε καθημερινή βάση στο δάσος θα… τρελαθεί. Μάσκες οι περισσότεροι δε φοράνε, ενώ υπάρχει και συγχρωτισμός στο κέντρο πολλές φορές.
Οι μετανάστες, από την άλλη, είναι πολύ πιο μαζεμένοι. Τηρούν περισσότερο τα μέτρα που έχουν παρθεί, είναι περισσότερο φοβισμένοι.
Σε πρακτικό επίπεδο, πάντως, ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό δουλεύει από το σπίτι, κάτι που συμβαίνει και με τους ανθρώπους που εργάζονται στις δημόσιες υπηρεσίες, ενώ είναι αρκετοί αυτοί που επιλέγουν να μην στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, μολονότι δημοτικά και γυμνάσια είναι ανοιχτά.
Δικαιολογημένα η κυβέρνηση έδειξε τόση μεγάλη εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας της χώρας; Είναι όντως τόσο καλά δομημένο;
Το σύστημα υγείας της Σουηδίας ήταν πρότυπο τη δεκαετία του 1980. Ακολούθησε η γνωστή φθορά λόγω νεοφιλελεύθερων πολιτικών προσεγγίσεων, οπότε «εξέπεσε» η ποιότητά του.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί το εξής: το σύστημα εδώ είναι διαφορετικό. Υπό νορμάλ συνθήκες το μεγάλο φόρτο εργασίας τον βγάζουν τα κέντρα υγείας. Εκεί πηγαίνεις για να δεις κάποιον γιατρό, να εξεταστείς και ούτω καθεξής. Μόνο οι πολύ σοβαρές περιπτώσεις καταλήγουν στο νοσοκομείο. Η περισσότερη δουλειά γίνεται σε πρωτοβάθμιο, ας το πούμε έτσι, επίπεδο.
Τώρα με την πανδημία υπάρχει γραμμή που τηλεφωνείς αν έχεις τα συμπτώματα κι από κει και πέρα σε κατευθύνουν αυτοί για το τι πρέπει να κάνεις. Αν είναι ελαφριά, μένεις, εξυπακούεται, στο σπίτι.
Από άποψη ΜΕΘ, όμως, τα νούμερα- κατ’ αναλογίαν- δε διαφέρουν πολύ από της Ελλάδας. Πάνω-κάτω είναι τα ίδια. Βέβαια, εδώ οι ελλείψεις σε εξοπλισμό, ιατρικό προσωπικό κτλ. είναι πολύ λιγότερες. Οι χώροι είναι πάρα πολύ προσεγμένοι, όλα- σε καιρούς, ξαναλέμε, προ κορωνοϊού- λειτουργούν σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό.
Τα τεστ για τον Covid-19, πάντως, δεν είναι πάρα πολλά. Είναι φειδωλοί στο σε ποιους τα κάνουν- εν αντιθέσει, ας πούμε, με τους Γερμανούς που κάνουν όσο το δυνατόν περισσότερα, υιοθετώντας μια τακτική που φαίνεται ότι λειτουργεί.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε πως θα γίνονται στο εγγύς μέλλον 50.000-100.000 τεστ/ βδομάδα σε ομάδες υψηλού κινδύνου (γιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, ηλικιωμένοι), ενώ το γεγονός πως υπάρχουν ακόμα περίπου 25-30% διαθέσιμες ΜΕΘ είναι ένας από τους λόγους που δεν αναπροσάρμοσαν την τακτική τους.
Ένα από τα «φάουλ» που έκαναν οι κυβερνώντες, όμως, είναι το ότι δεν υπήρξε επαρκής ενημέρωση σε φτωχές περιοχές και ζουν πολλοί μετανάστες, με αποτέλεσμα τα επίπεδα διασποράς του ιού εκεί να αυξηθούν.
Τώρα έχει διορθωθεί μερικώς το πρόβλημα, υπάρχουν παντού ταμπέλες στην γλώσσα όσων ζουν σε αυτά τα μέρη, μιας και πολλοί εξ αυτών δε μιλάνε σουηδικά.
Ισχύει ότι σε δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει η πλειονότητα των Σουηδών στηρίζει το σχέδιο της κυβέρνησης;
Ναι. Πριν λίγο καιρό είχε θετική άποψη ένα 70% που τασσόταν υπέρ του τρόπου διαχείρισης της πανδημίας που επιλέχτηκε. Εμπιστεύονται την κυβέρνηση. Αν δεν συνέβαινε αυτό- αν ένα μεγάλο μέρος των πολιτών διαφωνούσε έντονα- οι υπεύθυνοι θα έπρεπε ν’ αλλάξουν στρατηγική.
Αρχικά, βέβαια, υπήρξαν κάποιες φωνές από μερίδα επιστημόνων για αυστηρότερα μέτρα, καθώς φοβόντουσαν πως θα ξεφύγει η κατάσταση και ότι θα υπάρξουν μεγάλα προβλήματα στο σύστημα υγείας- ειδικά από την στιγμή που μετά το «μπαμ» κρουσμάτων στην Ιταλία, που συνέπεσε με τις χειμερινές διακοπές των Σουηδών που πήγαιναν για σκι στις Άλπεις, δεν μπήκαν σε καραντίνα όσοι επέστρεφαν από το εξωτερικό.
Πλέον, ωστόσο, οι περισσότεροι συντάσσονται με τα βήματα και τις κινήσεις της κυβέρνησης. Όλοι λένε, όμως, ότι τα μέτρα που εφαρμόζουμε εδώ κάπου αλλού δε θα λειτουργούσαν, γιατί η Σουηδία είναι αραιοκατοικημένη, οι περισσότεροι είμαστε απομονωμένοι και δεν είναι «εύκολη» η συγκέντρωση πληθυσμού.
Ισχύει ότι η Σουηδία είναι η χώρα που η οικονομία της επηρεάστηκε λιγότερο από την πανδημία;
Είναι πολύ πιθανό γιατί η οικονομία «έτρεχε» κανονικά σε ένα μεγάλο μέρος της, όμως είναι ακόμα πολύ νωρίς για να το πει κανείς με βεβαιότητα.
Πάντως, λόγω κρίσης καταγράφονται 90.000 με 100.000 νέες αιτήσεις ανέργων και οι προβλέψεις λένε πως το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 10% και πως η ανεργία θα φτάσει ακόμα και το 13%.
Αληθεύει ότι ένας από τους λόγους που η Σουηδία δεν πήρε τόσο σκληρά μέτρα όσο η Ελλάδα, είναι ότι δεν το επιτρέπει το Σύνταγμά της;
Πράγματι, κάποιοι περιορισμοί δεν μπορούν να επιβληθούν λόγω συντάγματος. Το ολικό lockdown, για παράδειγμα, απαγορεύεται. Είναι χαρακτηριστικό πως αρκετά από τα μέτρα που πάρθηκαν έπρεπε να περάσουν πρώτα από ειδική νομοθεσία για να ισχύσουν.
Πέραν τούτου, στη Σουηδία κάθε περιοχή διοικείται από τις τοπικές Αρχές και είναι πολύ δύσκολο το να επέμβει η κεντρική εξουσία. Γενικά υπάρχει πολλή ελευθερία στους πολίτες.
Πέραν του συντάγματος, όμως, ο Δημόσιος Οργανισμός Υγείας δεν πιστεύει πως μια ολική καραντίνα μακροπρόθεσμα μπορεί να είναι αποτελεσματική.
Πώς αντιμετωπίζει ο κόσμος τον Άντερς Τεγκνέλ, τον «Σουηδό Τσιόδρα»;
Υπάρχουν διφορούμενες απόψεις, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό τον στηρίζει. Μέχρι την έκρηξη της πανδημίας ο Τεγκνέλ ήταν… αόρατος, μετά εμφανίστηκε και έγινε, φυσικά, το πρόσωπο των ημερών.
Η κριτική που του ασκείται ίσως και να πηγάζει από το γεγονός πως το 2009 ήταν αυτός που είχε επιβάλει τον εμβολιασμό τεράστιου μέρους του πληθυσμού για τον Η1Ν1, κάτι που προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς προκάλεσε σε 500 παιδιά και εφήβους ναρκοληψία.
Πάντως σε γενικές γραμμές ο κόσμος έχει θετική γνώμη γι’ αυτόν. Είναι και στην κουλτούρα των Σουηδών να έχουν τεράστια εμπιστοσύνη στο κράτος.
Αυτό βέβαια διαφέρει από πληθυσμιακό γκρουπ σε πληθυσμιακό γκρουπ. Άλλη γνώμη έχουν πχ οι γηγενείς, άλλοι οι μετανάστες που αντιτίθενται λίγο περισσότερο στα μέτρα της κυβέρνησης- ή σε αυτά που δεν πήρε.
Τι συνέβη και χάθηκε ο έλεγχος στους οίκους ευγηρίας;
Κατά γενική ομολογία εκεί απέτυχε το κράτος. Το προσωπικό των γηροκομείων δεν υποβλήθηκε στα απαραίτητα τεστ, με αποτέλεσμα διαδοθεί ο ιός και να… χαθεί η μπάλα.
Ειδικά στην Στοκχόλμη ένα τεράστιο ποσοστό των ηλικιωμένων ζει στα γηροκομεία, γι’ αυτό υπήρξαν τόσοι θάνατοι στην 3η ηλικία και γι’ αυτό ο μέσος όρος αυτών που έχασαν τη ζωή τους είναι τα 80 έτη- πολύ μεγαλύτερος, δηλαδή, απ’ ό,τι στην Ελλάδα.