Μια πολύπλευρη επιστημονική προσέγγιση της πανδημίας – Τι ισχύει εν τέλει με τις μάσκες.
Τις πολυσύνθετες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ιατρική κοινότητα λόγω της εξάπλωσης του νέου κορονοϊού, εξήγησαν κορυφαίοι επιστήμονες που συμμετείχαν στην διαδικτυακή συζήτηση στρογγυλής τράπεζας που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, με θέμα Πανδημία COVID-19.
Στόχος της συζήτησης, όπως τον προσδιόρισε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας, πνευμονολόγος-εντατικολόγος Παναγιώτης Μπεχράκης ήταν «ο εμπλουτισμός με επιστημονικά στοιχεία της διάχυτης γνώσης που ήδη υπάρχει στην κοινωνία, με την προσδοκία ότι η βαθύτερη κατανόηση του φαινομένου, θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του».
Κοινός άξονας της συζήτησης υπήρξε η συμφωνία για την πειθαρχία στις συστάσεις φυσικής απόστασης, ως μέτρο ελέγχου του κύματος της πανδημίας και διαχείρισης τής εξίσου δύσκολης φάσης της ενδημίας που θα ακολουθήσει. Συνεπώς, το κρίσιμο ζήτημα είναι η Πολιτεία να κερδίσει τον απαιτούμενο χρόνο, χωρίς μεγάλες απώλειες, έως ότου μέσω της ανάπτυξης ειδικών αντιικών φαρμάκων και κυρίως με το κατάλληλο εμβόλιο να επιτευχθεί η ανοσία στον πληθυσμό, χωρίς μείζονες κινδύνους.
Ικανοποιητικά τα μέχρι στιγμής δεδομένα για τη χώρα μας
«Τα μέχρι στιγμής δεδομένα για τη χώρα μας είναι ικανοποιητικά και αισιόδοξα, σε σχέση με τις άλλες χώρες, λόγω της έγκαιρης λήψης μέτρων προφύλαξης», ανέφερε κατά το χαιρετισμό του ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), Παναγιώτης Αρκουμανέας, προσθέτοντας ότι «το Σύστημα Υγείας μπορεί να ανταπεξέρχεται ικανοποιητικά».
Δύο προειδοποιήσεις, που δεν αντιληφθήκαμε
Στην προέλευση του ιού και στη σχέση της πανδημίας με την παγκοσμιοποίηση και το ευρύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα, εστίασε ο Γεώργιος Σαρόγλου, ομότιμος καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων ΕΚΠΑ.
«Η φύση έστειλε δύο προειδοποιήσεις, τις οποίες πιθανώς δεν αντιληφθήκαμε. Η μία προειδοποίηση ήταν το 2003 με τον SARS-CoV o οποίος εμφανίστηκε στην Κίνα. Βρισκόταν σε νυχτερίδα, μεταπήδησε στην άγρια γαλή και μετά στον άνθρωπο. Δεν δημιουργήθηκε δυστυχώς κάποιο εμβόλιο για αυτό. Δέκα χρόνια μετά ο MERS-CoV στη Μέση Ανατολή, ξεκίνησε πάλι από νυχτερίδα, μεταπήδησε στην καμήλα και μετά στον άνθρωπο. Φτάνοντας τέλος στον σημερινό SARS-CoV-2 και τη νόσο COVID-19, που μας ήρθε από την επαρχία Γιουχάν».
Όπως είπε ο κ. Σαρόγλου, πρόκειται για «πολυεστιακή λοίμωξη με προσβολή πολλαπλών οργάνων (πνευμονία, εγκεφαλίτιδα, μυοκαρδίτιδα, γαστρεντερίτιδα), ενώ σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες για δυσμενή εξέλιξή της, αναδύονται η ηλικία και το φύλλο των ασθενών: ο άντρας φαίνεται να είναι πιο ευάλωτος από τη γυναίκα, ενώ ο ιός μπορεί και διαταράσσει το αμυντικό μας σύστημα».
Τι προκαλεί στον οργανισμό ο νέος κορονοϊός
Ο καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης αναφέρθηκε στην πνευμονία, την αναπνευστική ανεπάρκεια και το Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας Ενηλίκων που προκαλείται από τον νέο κορονοϊό.
«Η πρώτη επαφή του οργανισμού με τον ιό προκαλεί μία ήπια λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος που εκδηλώνεται με ρινική συμφόρηση και καταρροή όπως περίπου ένα κοινό κρυολόγημα. Σε πολλούς ασθενείς η νόσος μπορεί να σταματήσει εκεί. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, καθώς η νόσος εξελίσσεται, σε 1-2 μέρες, ο ιός εξαπλώνεται αρχικά στην τραχεία και στους βρόγχους δημιουργώντας συμπτώματα βήχα, απόχρεψης, πυρετού, και γενικά φαινόμενα όπως κακουχία, μυαλγίες, πονοκέφαλο, ενοχλήσεις από το πεπτικό σύστημα κ.ά. Στη συνέχεια η λοίμωξη από τον ιό μπορεί να προχωρήσει σε κυψελιδικό επίπεδο, στο βάθος δηλαδή των πνευμόνων οδηγώντας σε πνευμονία και αναπνευστική ανεπάρκεια.
Ο ασθενής σε αυτό το στάδιο μπορεί να αναπτύξει το Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας Ενηλίκων (Acute Adult Respiratory Distress syndrome-ARDS) για την αντιμετώπιση του οποίου θα χρειαστεί να νοσηλευθεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας για χορήγηση υψηλών μειγμάτων οξυγόνου και εφαρμογή μηχανικού αερισμού με αναπνευστήρα. Ο ιός σε αυτή την φάση έχει προσβάλει όλο τον οργανισμό στο πλαίσιο μίας βαριάς φλεγμονώδους αντίδρασης».
Ο κ. Μπεχράκης εξήρε τη διαδικασία με την οποία αντιμετωπίζεται ο ασθενής στην Ελλάδα, από την πρώτη μέρα που θα διαγνωσθεί με τον ιό έως τη στιγμή που ενδεχομένως θα χρειαστεί εντατική θεραπεία και στη συνέχεια συμπλήρωσε: «Όταν όμως δεν υπάρχει ένα φάρμακο ή εμβόλιο που να μας προστατεύει, το πρόβλημα θα παραμένει επιθετικό και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί».
Η νόσος COVID-19 προσβάλλει και τα παιδιά και τους εφήβους
Για τον αντίκτυπο της πανδημίας σε παιδιά, εφήβους και την οικογένεια, ιδίως σε περιπτώσεις με προϋπάρχον ψυχολογικό νόσημα, μίλησε ο Γεώργιος Χρούσος, καθηγητής Παιδιατρικής. Διευκρίνισε ότι «η νόσος COVID-19 προσβάλλει και τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά η λοίμωξη είναι συνήθως ασυμπτωματική ή ελαφρά και σχεδόν ποτέ θανατηφόρα. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί είτε από τη διαφορετική γενετική ή επιγενετική ευαισθησία ή αντίσταση στον ιό, είτε από τις σωματικές εφεδρείες που δεν διαθέτουν πολλοί ενήλικες, ιδίως οι πιο ηλικιωμένοι, οι οποίοι έχουν υποστεί τις ζημιές του χρονίου στρες και των “χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων”».
Ο κ. Χρούσις έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο θέμα του στρες των ενηλίκων που μεταφέρεται στα παιδιά, είτε στην περίπτωση που οι γονείς παραμένουν στο σπίτι, είτε στην περίπτωση που απουσιάζουν γιατί το απαιτεί το επάγγελμά τους. «Για την προστασία των παιδιών και εφήβων, ο έλεγχος του στρες των ενηλίκων είναι πρωταρχικό μέλημα σε μια οικογένεια, ενώ κρίνεται απαραίτητη η “λογική” κοινωνική επικοινωνία εντός και εκτός της οικογένειας, η τήρηση κανονικού ημερησίου προγράμματος ύπνου, γευμάτων και καθημερινής υγιεινής, η σωματική άσκηση, η φυσική απόσταση από νοσούντες ή πιθανόν νοσούντες μέσα ή έξω από το σπίτι, ο λογικός περιορισμός “κατανάλωσης” πληροφορίας, η προσφορά βοήθειας σε τρίτους και η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς αν και όποτε χρειαστεί.».
Η σημασία της πρόληψης
Την πρόληψη, ως το μοναδικό θέμα με πρακτική εφαρμογή στην καθημερινότητα του κοινού, προσέγγισε ο Γιάννης Τούντας, καθηγητής Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ. Αναφέρθηκε στους βασικούς τρόπους πρόληψης και ελέγχου της εξάπλωσης του νέου κορονοϊού SARS-CoV-2: την ατομική υγιεινή, τη φυσική απομάκρυνση, την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού με σωστή διατροφή, πολλά υγρά, καλό ύπνο και φυσική άσκηση που προάγουν την ψυχική ευεξία και βεβαίως με το εμβόλιο, όταν αυτό θα είναι διαθέσιμο.
Χρήση μάσκας
Σχετικά με τη χρήση μάσκας οι κ.κ. Τούντας και Μπεχράκης συμφώνησαν ότι είναι σημαντική και επιβεβλημένη η χρήση της -κατά απόλυτη προτεραιότητα- από τους υγειονομικούς και οποιονδήποτε προσφέρει κατ’ οίκον φροντίδα σε ύποπτο ή επιβεβαιωμένο κρούσμα νόσου COVID-19, για την προστασία τους από τους νοσούντες. Απαντώντας σε αντικρουόμενες διεθνείς οδηγίες για τη χρήση μάσκας από το ευρύ κοινό, τονίστηκε ότι υπάρχει σχετική ένδειξη για πρόληψη της διασποράς του ιού από ασυμπτωματικούς ή προσυμπτωματικούς ασθενείς. Ωστόσο, επισημαίνεται ο κίνδυνος, αυτός που δεν νοσεί να μολυνθεί από τη λάθος χρήση της.
Διενέργεια αξιόπιστων εξετάσεων
Ο κ. Τούντας αναφέρθηκε επίσης και στην ανάγκη διενέργειας αξιόπιστων εξετάσεων τόσο για τη διάγνωση της νόσου όσο και για τον έλεγχο της ανοσίας που θα προκύψει. «Τα νέα κρούσματα συσχετίζονται οπωσδήποτε και με την έκταση της διενέργειας των μοριακών εξετάσεων, οι οποίες ωστόσο έχουν ποσοστό ψευδών αποτελεσμάτων, όπως αν για παράδειγμα γίνουν σε προσυμπτωματικό στάδιο, με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις. Επομένως είναι σωστή η θέση της Πολιτείας να μη γίνονται στο ευρύ κοινό, αλλά σε επιλεγμένους και κρίσιμους πληθυσμούς».
Αναφέρθηκε επίσης στο τεστ αντισωμάτων, το οποίο όπως τόνισε «θα είναι πολύ χρήσιμο για να ελέγξουμε αν υπάρχει ανοσία, εν τούτοις προς το παρόν η αξιοπιστία τους είναι μειωμένη». «Επιπλέον δε, η προκύπτουσα ανοσία είναι εν πολλοίς άγνωστη, ο άγνωστος Χ, καθώς δεν γνωρίζουμε ούτε τη διάρκειά της , ούτε την πιθανότητα αναμόλυνσης» προσέθεσε.
Οι πολλαπλές επιπτώσεις της πανδημίας
Μία εκτίμηση των πολλαπλών επιπτώσεων της πανδημίας και στον κλάδο της οικονομίας και απασχόλησης παρουσίασε ο Ιωάννης Κυριόπουλος, ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας. «Σύμφωνα με τις προβλέψεις διεθνών οργανισμών, η αλυσίδα παραγωγής πρόκειται να διαρραγεί, και τομείς όπως οι μεταφορές, το λιανικό εμπόριο, ο τουρισμός και η εστίαση θα έχουν τα μεγαλύτερα προβλήματα», ανέφερε.
Ιδιαίτερης σημασίας ήταν, επίσης, η αναφορά του στην ανάγκη για την προτεραιοποίηση της δημόσιας υγείας ως «ενιαίας» και «παγκόσμιας» και κυρίως έθεσε εντόνως το ζήτημα της υγειονομικής ασφάλειας και της διεθνούς συνεργασίας γι’ αυτό.