Ποια η αποκάλυψη φωτιά για Ερντογάν και καρκίνο;
Τους αστάθμητους παράγοντες που μπορούν να φρενάρουν την παντοδυναμία Ερντογάν, περιγράφει ο καθηγητής διεθνών σχέσεων, κ. Μάριος Ευρυβιάδης.
Συγκεκριμένα στην ανάλυσή του στο hellasjournal.com, ο κ. Ευρυβιάδης υπογραμμίζει:
«Αν ο Ταγίπ Ερντογάν κερδίσει τις εκλογές της 24ης Ιουνίου, τότε βάση των νέων δεδομένων που θα διαμορφωθούν θα μπορεί να παραμείνει, θεωρητικά, στην εξουσία για μια ακόμη δεκαετία μέχρι το 2028 και ίσως και περισσότερο.
O Τούρκος ηγέτης ήταν στην εξουσία από το 2003 μέχρι το 2014 ως Πρωθυπουργός και από το 2014 μέχρι σήμερα ως Πρόεδρος. Με τις αλλαγές που επέφερε με τις -στα μέτρα του- τροποποιήσεις του (χουντικού) Συντάγματος του 1982 με το Δημοψήφισμα του 2017, δικαιούται δυο πενταετείς προεδρικές θητείες, αλλά και τρίτη αν στη διάρκειά της το Κοινοβούλιο προκηρύξει εκλογές. Στην πολιτική όμως τίποτα δεν μπορεί να είναι σίγουρο διότι υπάρχουν τα αναπάντεχα, τα απρόσμενα αλλά και τα αυθαίρετα γεγονότα.
Τα απρόσμενα και τα αναπάντεχα μπορούν να συμβούν σε οποιανδήποτε κυβέρνηση, δημοκρατική ή μή. Ο ηγέτης μπορεί να αποχωρήσει λόγω υγείας, θανάτου, πολιτικο-οικονομικής ή άλλης κρίσης (π.χ. φυσικού/πυρηνικού ατυχήματος όπως στη Ιαπωνία το 2005), ή ακόμη και πολέμου. Σε μή δημοκρατικά και αυταρχικά καθεστώτα ισχύουν επιπλέον και τα αυθαίρετα γεγονότα π.χ. όπως είναι τα πραξικοπήματα. Στην περίπτωση της Τουρκίας του Ερντογάν, μέχρι το 2028 μπορούν να συμβούν όλα τα παραπάνω.
Προσωπικά αμφιβάλλω πως ο Ερντογάν θα ηγεμονεύει μέχρι τότε. Δεν νομίζω πως θα προλάβει καν το 2023 για να γιορτάσει τα 100χρονα του κατ’ άλλα μισητού του κεμαλικού κράτους.
Υπάρχει το ζήτημα της υγείας του Μεγάλου (Μπουγιούκ) Ηγέτη, το οποίο δεν το γνωρίζουμε επακριβώς αλλά που είναι κάποια μορφή καρκίνου που μέχρι τώρα τυγχάνει διαχείρισης.
Υπάρχει το μείζων ζήτημα της οικονομίας που πιθανότατα θα λειτουργήσει καταλυτικά στο ζήτημα εξουσίας στην Τουρκία και το οποίο, εκτιμώ, ήταν και ο κύριος λόγος που ο Ερντογάν προκήρυξε, για πρώτη φορά, πρόωρες εκλογές τον Ιούνιο, ενάμισυ σχεδόν χρόνο πριν τις προγραμματιζόμενες για το Νοέμβριο του 2019. Υπάρχει η υφιστάμενη πολεμική εμπλοκή της Τουρκίας σε Συρία και Ιράκ, κυρίως η πρώτη, και η οποία μεσοπρόθεσμα φέρνει εκλογικά ωφέλη στο καθεστώς Ερντογάν.
Όμως δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο όπου κάποιο κράτος βγήκε μακροχρόνια κερδισμένο από τέτοιων μορφών επιδρομικών περιπετειών- “imperialist adventurism”, όπως ορθά έλεγαν παλιά οι κομμουνιστές.
Αν ο Ερντογάν και το συνάφι του πιστεύουν πως μέσω επιδρομικού πολέμου θα δημιουργήσουν τα “σύνορα της καρδιάς” στη Συρία, ξεχνούν το παραλήλημα που ξέσπασε από τους κατοίκους της Δαμασκού την 1η Οκτωβρίου 1918, όταν αραβικά στρατεύματα μαζί με τους δυτικούς τους συμμάχους μπήκαν στην ιστορική πόλη ως απελευθερωτές, με τον Λώρενς της Αραβίας επικεφαλής.
Η απελευθέρωση της Δαμασκού σήμανε και την τελική ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – του Οσμανλικού Χαλιφάτου για να ακριβολογώ- στη Μέση Ανατολή, ένα γέγονος που οι Τούρκοι θεωρούν μέχρι σήμερα ως μια “πισώπλατη μαχαίρια” των Αράβων έναντι τους και της “ευμενούς” τους ηγεμονίας. Υπάρχει επίσης και το “πολιτικό καρκίνωμα” των Κούρδων πολιτών της Τουρκίας που δεν μπορεί να επιλυθεί κάτω από την ομπρέλα της (σουνιτικής) ισλαμοτουρκικής ιδεολογίας που πρεσβεύει ο Ερντογάν. Ένα μόνο στατιστικό στοιχείο θα παραθέσω: το 2040 θα υπάρχουν περισσότεροι κουρδικής καταγωγής κληρωτοί στον τουρκικό στρατό, παρά τουρκικής καταγωγής. ( Και αφήνω έξω τους Αλεβίτες).
Εδώ οι Τούρκοι ζούν με την ίδια πλάνη των Εβραίων του Ισραήλ. Πιστεύουν και αυτοί πως θα μπορούν να “διαχειρίζονται” εσαεί εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς να τους αναγνωρίζουν πολιτικά δικαιώματα. (Η πρωθυπουργός του Ισραήλ Γκόλντα Μάιερ πάντα έλεγε πως δεν φοβάται τις αραβικές στρατιές αλλά τις παλαιστίνιες μανάδες).
Τέλος υπάρχει και η πιθανότητα ενός πολέμου με την Ελλάδα.
Όπως και στο παρελθόν έχω τονίσει, η Τουρκία δεν επιδιώκει μια πολεμική σύγκρουση με την Ελλάδα διότι γνωρίζει, πέραν των άλλων, πως η Ελλάδα διαθέτει αποτρεπτική ισχύ διαφορετικής ποιοτικής εμβέλειας από ό,τι π.χ. η Συρία και το Ιράκ. Όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος η προκλητική συμπεριφορά της Άγκυρας να ξεφύγει από τον ορθολογισμό που ενυπάρχει στη συμπεριφορά κρατών, κυρίως όταν διακυβεύεται η ειρήνη.
Οι εκλογές του Ιουνίου, που θα είναι ταυτόχρονα Προεδρικές και Βουλευτικές, θα είναι διαφορετικές από όλες όσες προηγήθηκαν από το 1946, όταν το μονοκομματικό κεμαλικό καθεστώς επέτρεψε τη διεξαγωγή εκλογών στη χώρα. Με τις εκλογές του Ιουνίου η Τουρκία θα παύσει να έχει κοινοβουλευτικό πολίτευμα. Το πολίτευμα, βάση των αποτελεμάτων του Δημοψηφίσματος του 2017, θα λειτουργεί ως προεδρικό.
Η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση θα παραμείνει μόνο στο όνομα “Μεγάλη” (“Buyuk”) αφού δεν θα μπορεί πλέον να εκλέγει Πρωθυπουργό που με τη σειρά του θα επιλέγει τους υπουργούς του. Αυτά θα τα κάνει ο Πρόεδρος, δηλ. ο Ερντογάν. Το Κοινοβούλιο θα διατηρεί βέβαια εξουσίες για την ψήφιση νομοσχεδίων, προυπολογισμού και των λοιπόν συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που θα προωθεί η Προεδρία, αλλά θα είναι σκιά του παλιού εαυτού του.
Ο Πρόεδρος θα νομιμοποηθεί ως εκλελεγμένος δικτάτορας. Θα εκδίδει εκτελεστικά διατάγματα, θα διορίζει αξιωματούχους του κράτους- υπουργούς, γραφειοκράτες, δικαστές- θα εφαρμόζει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, θα καταθέτει τον προϋπολογισμό και θα διαλύει το Κοινοβούλιο. Στη τελευταία περίπτωση θα πρέπει να προκηρύττει, ταυτόχρονα, προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.
Στην αντίληψη του Ερντογάν το καθεστώς αυτό θα είναι “δημοκρατικό”, όπως “δημοκρατικά” υπήρξαν και πολλά καθεστώτα του μεσοπολέμου, εκ των οποίων ο Ερντογάν δήλωσε δημόσια ως θαυμαστής του χιτλερικού μοντέλου. Στις εκλογές συμμετέχουν έντεκα συνολικά κόμματα από τα οποία τα επτά σε δυο μεγάλες συμμαχίες. Υπό την ηγεσία του Ερντογάν– τη Συμμαχία του Λαού- συμμετέχουν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το κόμμα των Γρίζων Λύκων και το Μεγάλο Ενωτικό Κόμμα. Υπό την ηγεσία του Μουχαρέμ Ιντζέ – τη Συμμαχία του Έθνους- το Ρεμπουπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, το Καλό Κόμμα, το Δημοκρατικό Κόμμα και το Κόμμα της Ευδαιμονίας. Το κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα του Λαού κατεβαίνει μόνο του στις εκλογές με υποψήφιο τον φυλακισμένο ως “τρομοκράτη” και τέως ηγέτη του, τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς.
Στις εκλογές του 2015 ο Ντεμιρτάς είχε σπείρει τον πανικό στους ισλαμιστές και εθνικιστές ξεπερνώντας το πλαφόν του 10% της εθνικής ψήφου για είσοδο στην Εθνοσυνέλευση. Το γεγονός αυτό στέρησε στον Ερντογάν την πλειοψηφία αναγκάζοντάς τον να προκήρυξει νέες εκλογές, κερδίζοντας την πλειοψηφία με βία και νοθεία. Θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαδιακό των εξελίξεων το ποσοστό του κουρδικού κόμματος στις επικείμενες εκλογές. Επί πλέον η ισλαμοεθνικιστική συμμαχία Ερντογάν θα πρέπει να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία αλλιώς θα ύπαρξει δεύτερος γύρος στις 8 Ιουλίου. (Τα υπόλοιπα τρία κόμματα είναι μικρά για να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο).
Ο Ερντογάν προκήρυξε πρόωρες εκλογές για να εκμεταλλευτεί το εθνικιστικό-ισλαμιστικό παραλήρημα από τις στρατιωτικές επιτυχίες κατά των “τρομοκρατών”, δηλ. των Κούρδων, σε Συρία και Ιράκ. Από εκεί θα έχει σίγουρα εκλογικά ωφέλη. Όμως το βασικό κίνητρο της απόφασης του ήταν προληπτικό. Κινήθηκε για να προκαταλάβει τη χειροτέρευση της οικονομίας. Δεν είναι μόνο διότι η Τουρκική λίρα παραπαίει έναντι του δολαρίου- έχει τη χειρότερη συμπεριφορά από όλα τα νομίσματα των αναδυόμενων οικονομιών- και σπρώχνει σε πτώχευση σημαντικές τουρκικές επιχειρήσεις που δανείζονται σε δολάρια. Δεν είναι μόνο διότι ο πληθωρισμός και η ανεργία κινούνται σε διψήφιους αριθμούς και το εξωτερικό χρέος διογκώνεται επικίνδυνα. Είναι διότι η αμετροεπής συμπεριφορά του και οι κορανικές του πεποιθήσεις για τη οικονομία έχουν σπρώξει τη Τουρκία σε διεθνή χρηματοπιστωτική ανυποληψία, καθιστώντας το οικονομικό της μέλλον δυσοίωνο.
Ο Ερντογάν πιστεύει πως τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα- καθοδηγούμενα από συγκεκριμενα δυτικά κέντρα- του έχουν κηρύξει πόλεμο για να τον ανατρέψουν. Αν πραγματικά ίσχυε κάτι τέτοιο θα είχε προ πολλού ανατραπεί ή θα βρίσκονταν σε πολύ χειρότερη οικονομική κατάσταση η χώρα του. Αδυνατεί να αντιληφθεί ή και να παραδεχτεί πως είναι λόγω ακριβώς της θεσμικής σχέσης της χώρας του με τους ευρω-ατλαντικούς θεσμούς που η οικονομία της Τουρκίας δεν “ουρλιάζει”, όπως αυτή του Ιράν, για παράδειγμα. Το τελευταίο επιβιώνει λόγω του ενεργειακού του πλούτου, κάτι που η Τουρκία δεν έχει και που επιχειρεί να αποκτήσει με πειρατικές μεθοδεύσεις και εκβιασμούς, κυρίως έναντι της Κύπρου.
Τρέχει λοιπόν να προλάβει τα χειρότερα ο Ταγίπ, να “δέσει τον γάιδαρό του” προτού η οικονομία που τον έφερε στη εξουσία, και μαζί τις σαλαφιστικές του αντιλήψεις και συμπεριφορές, τον εκπαραθυρώσει. Θα κερδίσει τις εκλογές ο Ερντογάν; Πιθανότατα ναι. Θα πάρει και την πλειοψηφία; Δεν στοιχηματίζω, παρά το γεγονός ότι μονοπωλεί ετσιθελικά και με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης τα ΜΜΕ.
Αν δεν πάρει τη πλειοψηφία θα υπάρξει δεύτερος γύρος τον Ιούλιο και μαζί νέα δεδομένα. Πάντως και παρά το γεγονός πως το Κοινοβούλιο θα υποβιβαστεί πολιτικά μετά τις εκλογές, αν οι Κούρδοι ξαναπεράσουν το πλαφόν του 10%- κάτι όχι εύκολο με τον πολυμέτωπο πόλεμο που τους γίνεται- πολλά από τα μεγαλόσχημα πολιτικά, στρατιωτικά και ισλαμιστικά σχέδια του Ερντογάν θα αναθεωρηθούν εκ των πραγμάτων.