Αν οι άνθρωποι άφηναν ελεύθερη τη φαντασία τους, θα είχαμε ένα κόσμο με λιγότερη συννεφιά και περισσότερα ουράνια τόξα, με περισσότερες κόκκινες κλωστές παραμυθιών και λιγότερες αλυσίδες, με λιγότερα συρματοπλέγματα και περισσότερα τετράφυλλα τριφύλλια, με λιγότερη άσφαλτο και περισσότερες μαργαρίτες που λένε πάντα «σ’ αγαπώ», δηλώνει ο Ευγένιος Τριβιζάς.
Ο δημοφιλέστερος και πλέον αγαπητός παραμυθάς της Ελλάδας μπήκε σε όλα τα σπίτια με μία από τις πιο πετυχημένες αλλά και σημαντικές παιδικές σειρές όλων των εποχών, την μαγική Φρουτοπία των παιδικών μας χρόνων. Ωστόσο εκτός από το έργο που του χάρισε την αναγνωρισιμότητα στον Τριβιζά χρωστάμε υπέροχα μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, παιδικά βιβλία και μερικές από τις πιο χρήσιμες συμβουλές προς τους γονείς που μπορεί να συναντήσει κανείς εκεί έξω.
Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια θυμόμαστε μία παλαιότερη συνέντευξη του εξαιρετικού αυτού παραμυθά, που ήρθε στον κόσμο στις 7 Σεπτεμβρίου του 1946.
-Τι σας ώθησε να αρχίσετε να γράφετε παραμύθια;
Όταν ήμουν μικρός και μου διάβαζαν κάποιο παραμύθι αισθανόμουν προδομένος κάθε φορά που άκουγα το «ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα», επειδή οι ήρωές του ζούσαν μεν καλά, αλλά πολύ αμφέβαλα ότι εγώ ζούσα καλύτερα. Γι’ αυτό το λόγο προσπαθούσα να φανταστώ τι συνέβαινε στους ήρωες μετά το τέλος της ιστορίας.
-Συνεχίζατε δηλαδή την ιστορία με ένα νέο παραμύθι;
Ναι,άλλοτε καλούσα σε μονομαχία τον πρίγκιπα που είχε παντρευτεί τη Χιονάτη, άλλοτε έτρεχα στη σκοτεινή σπηλιά κι έβαζα οξυζενέ στις πληγές του νικημένου δράκου και άλλοτε πάλι έβρισκα όλες τις μυστικές φλογέρες του φλογεροπαίχτη, όχι μόνο εκείνη που όταν την παίζεις σε ακολουθούν ποντίκια, αλλά και την άλλη που όταν την παίζεις σε ακολουθούν πεταλούδες, χαρταετοί και ζαχαροπλάστες. Αυτή ήταν η αφορμή να αρχίσω να γράφω σιγά-σιγά τα δικά μου παραμύθια.
-Έχετε γράψει δεκάδες βιβλία. Τι τροφοδοτεί τη φαντασία και την έμπνευσή σας;
Ένα χρώμα, ένας ήχος, μια σκιά, ακόμα και το πιο ασήμαντο αντικείμενο όπως ένα κουκούτσι βύσσινου, ένα τούλι μπομπονιέρας, ένα καμένο σπίρτο ή ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης. Τα ηλιοτρόπια της Ισπανίας, οι σαύρες του Αγίου Δομίνικου, οι μπουκαμβίλιες της Πλάκας, οι υπόνομοι του Αμβούργου, οι κόκορες της Ντελαγκράτσια, οι κάκτοι της Αριζόνας, όλα έχουν προσφέρει αφορμές για ιστορίες μου.
-Τα παιδιά σας εμπνέουν;
Όταν ήμουν μικρός και μου διάβαζαν κάποιο παραμύθι αισθανόμουν προδομένος κάθε φορά που άκουγατο «ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»
Η επικοινωνία με τα παιδιά, οι ερωτήσεις και οι παρατηρήσεις τους προσφέρουν μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης. Για παράδειγμα, σε ένα σχολείο που παρουσίαζα ένα παραμύθι μου με θέμα την κλωνοποίηση, ρώτησα τι σημαίνει αυτή η λέξη και ένα αγοράκι μου απάντησε «σημαίνει ότι οι άνθρωποι γίνονται κλόουν». Αυτό μου έδωσε την ιδέα να γράψω μια ιστορία για τη Χώρα των Σοβαρών Ανθρώπων που μια μέρα για κάποιο μυστηριώδη λόγο αρχίζουν ο ένας μετά τον άλλο να παρουσιάζουν συμπτώματα κλοουνοποίησης και να μεταμορφώνονται σε κλόουν.
-Κάτι που κάνει τα βιβλία σας να ξεχωρίζουν είναι ότι επινοείτε διαρκώς νέες λέξεις. Πόσο δύσκολο είναι αυτό;
Είναι κάτι αυθόρμητο. Συμβαίνει ακόμη και με τα λάθη που κάνω όταν γράφω βιαστικά ή όταν διορθώνω τα δοκίμια των βιβλίων μου. Για παράδειγμα είχα δει σε ένα τυπογραφικό δοκίμιο τη λέξη «λυκοπατάτες» αντί «γλυκοπατάτες» και αυτό μου έδωσε την έμπνευση για πατάτες που όταν τις τρως γίνεσαι λύκος.
-Με ποιούς ήρωες σας ταυτίζεστε περισσότερο;
Με όλους τους ήρωες που προσπαθούν να ξεπεράσουν τους περιορισμούς της ύπαρξής τους, όπως ο Τουρτούρι ο χιονάνθρωπος που δε θέλει να λιώσει (από το βιβλίο «Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι»), ο Αχυρούλης το σκιάχτρο που επιθυμεί να πετάξει (από το βιβλίο «Το όνειρο του σκιάχτρου») και το άλογο του σκακιού που λαχταράει να καλπάσει σε ένα λιβάδι με τετράφυλλα τριφύλλια (από το βιβλίο «Οι δραπέτες της σκακιέρας,).
-Θα λέγατε ότι τα παιδιά είναι πιο απαιτητικοί αναγνώστες από τους ενήλικες;
Και απαιτητικοί αναγνώστες όταν διαβάζουν τα ίδια και απαιτητικοί ακροατές όταν τους διαβάζει κάποιος μεγαλύτερος και απαιτητικοί θεατές όταν παρακολουθούν κάποια θεατρική παράσταση. Αν δεν κερδίσει το βιβλίο ή το έργο από την πρώτη στιγμή και δεν κρατήσει αδιάπτωτο το ενδιαφέρον τους, το αφήνουν και ασχολούνται με κάτι άλλο.
-Διαβάζετε συχνά τις ιστορίες σας σε παιδιά. Τι σας γοητεύει σ’ αυτές τις συναντήσεις;
Ο αυθορμητισμός και η γνησιότητα της επικοινωνίας.
-Τα παραμύθια τι ρόλο μπορούν να παίξουν στις παιδικές ψυχές;
Καθοριστικό. Κι αυτό επειδή τα πρώτα μας αναγνώσματα μάς προσφέρουν τις πρώτες μας αξίες, μας επηρεάζουν δραστικότερα και μας συνοδεύουν πολλές φορές σε όλη μας τη ζωή.
-Διάβαζα σε μια συνέντευξή σας ότι τα βιβλία σας χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς. Τι μπορεί να θεραπεύσουν σ’ ένα παιδί;
Θεραπευτές χρησιμοποιούν για παράδειγμα το βιβλίο «Ποιος έκανε πιπί στον Μισισιπή;» για να βοηθήσουν παιδιά να δουν από χιουμοριστική σκοπιά και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα το πρόβλημα της λειτουργικής νυχτερινής ενούρησης. Έχω μάθει για παιδιά που από όταν διάβασαν το βιβλίο «Η Δόνα Τερηδόνα και το μυστικό της γαμήλιας τούρτας» άρχισαν να πλένουν τακτικά τα δόντια τους, για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες που με «Τα 88 Ντολμαδάκια» έχουν αρχίσει να απολαμβάνουν το διάβασμα. Στην τελευταία μου επίσκεψη στην Κύπρο μια ψυχολόγος μού εξήγησε με ποιον τρόπο χρησιμοποιούν το «Αλφαβητάρι με γλωσσοδέτες» σε λογοθεραπεία φωνολογικής επίγνωση.
-Σας ενδιαφέρει τα βιβλία σας να αρέσουν και στους μεγάλους;
Όταν με ρωτάνε γιατί γράφω για παιδιά, απαντάω ότι γράφω για όλη την οικογένεια. Η έννοια της «συναπόλαυσης» είναι καθοριστική. Αν οι γονείς διαβάζουν στο παιδί μια ιστορία που αφήνει τους ίδιους αδιάφορους, το παιδί διαισθάνεται και αντιδρά ανάλογα. Αν όμως διασκεδάζουν οι ίδιοι με την όλη διαδικασία, τότε είναι πολύ πιο πιθανό να μεταδώσουν στο παιδί την αγάπη για το διάβασμα.
– Μέσα από τις ιστορίες σας διαμορφώνετε χαρακτήρες;
Ελπίζω ότι σπέρνω σπόρους. Και ελάχιστοι από αυτούς να ευδοκιμήσουν, είναι μεγάλο κέρδος.
-Αν άφηναν όλοι οι άνθρωποι τη φαντασία τους ελεύθερη, θα ήταν διαφορετικός ο κόσμος;
Θα ήταν ένας κόσμος με λιγότερη συννεφιά και περισσότερα ουράνια τόξα, με περισσότερες κόκκινες κλωστές παραμυθιών και λιγότερες αλυσίδες, με λιγότερα συρματοπλέγματα και περισσότερα τετράφυλλα τριφύλλια, με λιγότερη άσφαλτο και περισσότερες μαργαρίτες που λένε πάντα «σ’ αγαπώ».
-Πιστεύετε ότι τα σχολεία σκοτώνουν τη φαντασία;
Η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και η καλλιέργεια της φαντασίας είναι από τις πιο παραμελημένες πλευρές της ανατροφής των παιδιών μας. Τα παραγεμίζουμε σαν γαλοπούλες με γνώσεις και πληροφορίες, ενώ αφήνουμε τη φαντασία τους να λιμοκτονεί. Τα παιδιά εισέρχονται στο σχολείο προικισμένα με πλούσια φαντασία και αποφοιτούν με φαντασίες ατροφικές ή στραγγαλισμένες. Μαθαίνουν να υπηρετούν την πραγματικότητα, ενώ θα έπρεπε να μαθαίνουν να την ξεπερνάνε. Δεδομένου του κρίσιμου ρόλου της φαντασίας στη δημιουργικότητα και την καινοτομία, ο αρνητικός αντίκτυπος στην κοινωνία είναι τεράστιος.
Αν οι γονείς διαβάζουν στο παιδί μια ιστορία που αφήνει τους ίδιους αδιάφορους, το παιδί διαισθάνεται και αντιδρά ανάλογα.
-Η εγκληματολογία σάς έχει βοηθήσει στη συγγραφή βιβλίων ή και το αντίθετο;
Πού συναντιούνται τα δύο; Πολλά από τα βιβλία μου πραγματεύονται με φαντασία και χιούμορ θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη εγκληματολογία όπως η ενοχή και η τιμωρία, η δικαιοσύνη και η αδικία ή τα στερεότυπα του καλού και του κακού. Για παράδειγμα στα κόμικς της «Φρουτοπίας» ο Θάνος το κολοκυθάκι, ο οποίος ονειρεύεται να δείρει έναν μανάβη, δικάζεται και καταδικάζεται σε τηγάνισμα. Στο βιβλίο «Η νύχτα της μπανανόφλουδας» η μικρή ηρωίδα πετάει μια μπανανόφλουδα στον δρόμο και όταν αναλογίζεται τις συνέπειες και την αναπόφευκτη τιμωρία, ξεκινάει για μια περιπετειώδη αναζήτηση στο σκοτάδι, ενώ στο «Όνειρο του σκιάχτρου» ένα σκιάχτρο που θέλει να πετάξει δικάζεται για απόπειρα παράβασης του νόμου της βαρύτητας. Κι ας μην ξεχνάμε ότι και ο ειδεχθέστερος εγκληματίας ήταν κάποτε ένα αθώο παιδί. Από μικρό με απασχολούσε αυτή η σχέση και οι περιστάσεις που οδηγούν από το ένα στο άλλο.
«Παραγεμίζουμε τα παιδιά σαν γαλοπούλες με γνώσεις και πληροφορίες, ενώ αφήνουμε τη φαντασία τους να λιμοκτονεί. Τα παιδιά εισέρχονται στο σχολείο προικισμένα με πλούσια φαντασία και αποφοιτούν με φαντασίες ατροφικές ή στραγγαλισμένες. Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι ευφυή, διαβάζετέ τους παραμύθια.».
«Αν είχαμε πολιτικούς με φαντασία θα βγαίναμε πιο νωρίς από την οικονομική κρίση», υποστήριξε ο Ευγένιος Τριβιζάς στη διάλεξη που έδωσε ενώπιον ενός μεγάλου ακροατηρίου στο πρόσφατο ταξίδι του στην Κύπρο. Τόνισε ακόμα πως σημαντικές καινοτομίες και εφευρέσεις έγιναν από ανθρώπους που είχαν φαντασία. «Οι διάνοιες για να δημιουργήσουν νέα γνώση χρειάστηκε να ξεπεράσουν με τη φαντασία τους την υπάρχουσα γνώση», σχολίασε, και εξήγησε πως για να κάνει κάποιος μια εφεύρεση δεν χρειάζονται λεφτά ούτε τεχνικές γνώσεις αλλά η ικανότητα να φαντάζεται το ανύπαρκτο σε σχέση με την υπάρχουσα επιστημονική σκέψη.
[presspublica.gr]