Η ελληνική κοινωνία είναι ένας τόπος γεμάτος στερεότυπα: όποιος είναι ελάχιστα σοβαρός ως προς το πως αντιλαμβάνεται την πραγματικότητά της είναι αδιανόητο να διαφωνεί με την εν λόγω διαπίστωση. Τα κουτάκια που έχουμε στο κεφάλι μας αναφορικά με κοινωνικές κατηγορίες που αποτελούν μειονότητες μοιάζουν πέρα για πέρα ανυπέρβλητα αλλά κυρίως, όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε στερεότυπο, πέρα για πέρα άδικα.
Οι Ρομά είναι μια κατηγορία ανθρώπων που στο συλλογικό υποσυνείδητο της κοινωνίας βρίθει από διαφόρων ειδών στερεότυπα. Ας μην κρυβόμαστε: ο μέσος άνθρωπος, αν κριθεί να απαντήσει συνοπτικά για το πως μπορούν να περιγραφούν οι Ρομά, θα τους ορίσει ως «απολίτιστους» και «εγκληματίες». Καμία φορά μάλιστα, στα μυαλά των περισσότερων, το πρώτο συνεπάγεται αυτόματα και το δεύτερο.
Φυσικά, σε αντιπαραβολή με κάθε μύθο, η αλήθεια είναι εξαιρετικά πιο σύνθετη. Πίσω από την -οριακά χολιγουντιανής αισθητικής- εικόνα περί σκληρών τσιγγάνων με καλάσνικοφ, υπάρχει μια άλλη εικόνα που κυριαρχεί στην κοινωνία των Ρομά και αυτή δεν χαρακτηρίζεται από την εγκληματικότητα (που άλλωστε συναντιέται σε κάθε επιμέρους κοινωνικό κύκλο) αλλά από την εξαθλίωση.
Στην Ελλάδα υπάρχουν καταυλισμοί Ρομά σε 98 δήμους που κάλλιστα μπορούν να χαρακτηριστούν ως φαβέλες της χώρας. Πλάι στον κυρίαρχο πολιτισμό (μας) και τις αξιοπρεπώς χτισμένες συνοικίες μας, συγκροτούνται οι κοινωνίες των Ρομά: ξένες μέσα στον κόσμο κάποιων άλλων, καταδικασμένες στο περιθώριο λόγω της διαφορετικότητάς τους.
Το Υπουργείο Εσωτερικών προέβη πρόσφατα στην έγκριση χρηματοδότησης αυτών των 98 δήμων της χώρας με καταυλισμούς Ρομά τύπου Ι και ΙΙ, με το συνολικό ποσό των 2.255.00 ευρώ για την άμεση λήψη των απαραίτητων μέτρων προστασίας από την εξάπλωση του νέου κορωνοϊού.
Αλλά τι είδους θωράκιση από τη νόσο μπορεί να υπάρξει όταν το «Μένουμε Σπίτι» για αυτό το τμήμα του πληθυσμού αποτελεί μια σουρεάλ προτροπή; Πολλοί από τους καταυλισμούς της χώρας στερούνται ηλεκτροδότησης και καθαρού νερού κι αν όπου σπίτι βάλεις «παράγκα» και «σκηνή» έχεις έτοιμο το μείγμα μικρών κοινωνιών με κάκιστες συνθήκες υγιεινής.
Δεν είναι έκπληξη ότι στον οικισμό Ρομά της Λάρισας στην περιοχή της Νέας Σμύρνης εντοπίστηκαν 20 άνθρωποι θετικοί στον covid-19, έκπληξη είναι ότι δεν συνέβη νωρίτερα κάτι τέτοιο και φτάσαμε αρχές Απριλίου για να εκδηλωθεί μια επιδημική κατάσταση σε ένα από τα γκέτο Ρομά της χώρας. Όταν ακόμη και στις πιο προηγμένες δυτικές κοινωνίες ηλικιωμένοι άνθρωποι πεθαίνουν κατά εκατοντάδες μόνοι και αβοήθητοι στα γηροκομεία της χώρας (βλέπε Γαλλία και Ισπανία), τα όποια μέτρα πρόληψης στις φαβέλες των εξαθλιωμένων μοιάζουν καταδικασμένα σε αποτυχία, ως συνέπεια μιας πρακτικής δεκαετιών που κρύβει επίμονα το πρόβλημα κάτω απ’ το χαλί, απρόθυμη να το αντιμετωπίσει.
Οι Λαρισαίοι ήδη βλέπουν Ρομά στους δρόμους και αλλάζουν πανικόβλητοι πεζοδρόμιο, όπως θα συνέβαινε με τους Αθηναίους, τους Θεσσαλονικείς, τους Κρητικούς και ου τω καθεξής. Όσοι έχουν την πολυτέλεια να μένουν όντως στα ΣΠΙΤΙΑ τους (και κάποιοι να γκρινιάζουν κιόλας) αντιλαμβάνονται ως δεκάδες μικρές Σπιναλόγκες εντός των ιστών των πόλεων τους καταυλισμούς των Ρομά.
«Θα πεθάνουμε τελικά όχι από τον κορωνοϊό, αλλά από την πείνα», δήλωσε μετά τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος στην περιοχή της Νέας Σμύρνης ο πρόεδρος της Θεσσαλικής Ομοσπονδίας Ρομά, Νίκος Παϊτέρης, κάνοντας δραματική έκκληση για προμήθεια τροφίμων, καθώς ο «κοινωνικός αποκλεισμός» από τις λαϊκές αγορές έχει αφήσει χωρίς πόρους εκατοντάδες οικογένειες. Επεσήμανε παράλληλα ότι δεν έχουν γίνει απολυμάνσεις στους περισσότερους οικισμούς και καταυλισμούς των Ρομά στη Θεσσαλία, με τον δήμαρχο Τρικκαίων Δημήτρη Παπαστεργίου να επιβεβαιώνει ότι οι χρηματικοί πόροι των 40.000€ που εξήγγειλε το Υπουργείο Εσωτερικών για μέτρα προστασίας στο δικό του Δήμο εγκρίθηκαν μεν, δεν εκταμιεύθηκαν δε.
«Οι Ρομά δεν τηρούσαν τα μέτρα προστασίας», είπε ο δήμαρχος Λαρισαίων Απόστολος Καλογιάννης. Η μετατόπιση ευθυνών με τόσο κατηγορηματικό τρόπο όμως περισσότερο υποτιμά τη νοημοσύνη μας, παρά τον «ιδιαίτερο τρόπο διαβίωσης» ανθρώπων, που αν έχουν δει όλες αυτές τις μέρες τις προτροπές των celebrities στα κανάλια για τις θετικές προεκτάσεις του «Μένουμε Σπίτι» μέσω της… επιστροφής στις μικρές καθημερινές χαρές της ζωής, θα έχουν εφεύρει τη δική τους φράση για αυτό που εμείς αποκαλούμε τρολάρισμα.