Ένα από τα πιάτα που δεν έχω διανοηθεί ποτέ να φτιάξω το χειμώνα είναι το σφουγγάτο με κολοκύθια. Όλο το καλοκαίρι το φτιάχνω με διαφορά 10-12 ημερών το μέγιστο, που σημαίνει πως το λατρεύουμε οικογενειακώς, αλλά μόνο με τα υλικά του στην εποχή τους. Έτσι έχει ουσία και νοστιμιά. Αυτήν την ομελέτα την θεωρώ αποκλειστικά καλοκαιρινό πιάτο. Φέτος ειδικά, είχε την τιμητική του το σφουγγάτο στο φούρνο δηλαδή η πιο ελαφριά εκδοχή της κλασικής συνταγής.
Τα χτυπημένα, εμπλουτισμένα με διάφορα υλικά αυγά που μαγειρεύονται μέσα σε κάποια λιπαρή ουσία είναι μέσα στη γαστρονομική κουλτούρα πολλών λαών σε όλον τον κόσμο. Παρόμοια παρασκευάσματα εμφανίζονται σε πολλές εθνικές κουζίνες με διάφορες παραλλαγές και διαφορετικά ονόματα. Πιο συνηθισμένη λέξη γι αυτά τα πιάτα είναι η λέξη ομελέτα που έχει γίνει διεθνής θα λέγαμε. Διαβάζω σ’ ένα από τα πιο αγαπημένα μου site: «το γαλλικό omelette, σύμφωνα με την εκδοχή που δέχονται όλα τα λεξικά, προέρχεται από έναν τύπο amelette, ίδιας σημασίας, ο οποίος μάλλον προέκυψε με αντιμετάθεση από έναν αμάρτυρο *alemette, και αυτός με αλλαγή επιθήματος από το alumelle, alemelle, το οποίο ανάγεται, με κακό χωρισμό του άρθρου (la lemelle -> l’alemelle) από το lamelle, που είναι η λάμα, το έλασμα, από το λατινικό lamella (έλασμα, μικρό πιάτο), υποκοριστικό του λατ. lamina (έλασμα). Η ομοιότητα της ομελέτας, που είναι χαρακτηριστικά επίπεδη, με το πιάτο, έδωσε στα παλαιά γαλλικά τη μεταφορική αρχικά σημασία που τελικά επικράτησε».
Όμως κάθε γλώσσα έχει τη δική της λέξη γι αυτά τα παρασκευάσματα που έχουν βέβαια μικρές ή μεγάλες διαφορές αλλά όλα ακολουθούν μια βασική αρχή: αυγά χτυπημένα, ψημένα ή τηγανισμένα σε λιπαρή ουσία και εμπλουτισμένα με χόρτα, λαχανικά, αλλαντικά, τυριά, πατάτες, ακόμη και θαλασσινά! Τα σφουγγάτα, οι ομελέτες, τρώγονται παντού ως ορεκτικά, ως κυρίως πιάτα, ακόμη και ως πρωινό! Όλες τις ώρες και όλες τις εποχές!
Μια μικρή συλλογή ονομάτων που μπόρεσα να ανιχνεύω στο διαδίκτυο:
Ιταλία: frittata
Ισπανία: tortilla
Γερμανία: Bauernfrühstück
Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν: khagina
Ιράν: kuku
Ιαπωνία: tamagoyaki
Κίνα: tamago
Πορτογαλία: omeleta και fritada
Τουρκία: kaygana
Στην Ελλάδα τώρα: σφουγγάτο (ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από το σπόγγο λόγω της σπογκώδους υφής του παρασκευάσματος), φρουτάλια, καγιανάς (τουρκικής προέλευσης αυτό το όνομα), στραπατσάδα (ιταλικής προέλευσης, από το strapazzare ) και για τους πόντιους φούστορο ή φούστρο. Και φυσικά ομελέτα! Δεν πιστεύω ότι χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην καθομιλουμένη η λέξη ωοτηγανίτης που αναφέρεται ως η λόγια ονομασία του σφουγγάτου!
Εμείς οι κρητικοί σφουγγάτα τις λέμε τις ομελέτες μας μεταξύ μας, κι όταν μιλούμε με άλλους τις λέμε ομελέτες. Αν κάνετε στο site μια αναζήτηση της λέξης σφουγγάτο, και της λέξης ομελέτα θα βρείτε πλήθος κρητικών σφουγγάτων, με χόρτα, λαχανικά, απάκια, τυριά και φυσικά το -κατ’ εμέ κορυφαίο- σφουγγάτο με κολοκύθια, σε δυο ακόμη εκδοχές. Δεν θα επεκταθώ όμως περισσότερο σε άλλα στοιχεία για το σφουγγάτο παρόλο που έχω συγκεντρώσει πάρα πολλά! Και για να μη σας κουράσω, αλλά και για να έχουμε κάτι να πούμε και σε επόμενες συνταγές 😉 . Σήμερα ασχοληθήκαμε με τη λέξη, σε άλλη ανάρτηση, σε άλλο σφουγγάτο, θα δούμε και κάποια ιστορικά στοιχεία για τη πιάτο.
Πάμε λοιπόν στη σημερινή συνταγή. Η μάνα μου το έχει καθιερώσει εδώ και χρόνια στο φούρνο και υποστηρίζει ότι είναι πιο νόστιμο έτσι. Εγώ δεν ήθελα μέχρι φέτος να αποχωριστώ το καψάλισμα του κολοκυθιού στο τηγάνι που εδώ που τα λέμε είναι αξεπέραστο. Παραξενιά δική μου λένε οι υπόλοιποι του σπιτιού που προτιμούν οι περισσότεροι το φουρνιστό σφουγγάτο της μάνας/γιαγιάς. Έλα σου όμως που – το παραδέχομαι κι εγώ- τούτο εδώ προσφέρεται για περιπτώσεις που η ομήγυρης είναι μεγαλύτερη των τεσσάρων ατόμων (πού να φτιάχνει κανείς στα σημερινά τηγάνια πάνω από 4 μερίδες). Κυρίως όμως προσφέρεται για περιπτώσεις που επιβάλλεται η αποχή από τα τηγανητά. Θέλει λίγο παραπάνω χρόνο από το σφουγγάτο του τηγανιού, αλλά ότι χάνουμε σε χρόνο το κερδίζουμε σε κόπο. Είναι πολύ πιο εύκολο!
Υλικά:
3-4 μεγάλα κολοκύθια (περίπου 800 gr)
2-3 πατάτες (500-600 gr)
2-3 ντομάτες τριμμένες (500 gr περίπου)
2/3 κούπας (περίπου 160 ml) ελαιόλαδο
5 αυγά (δείτε πατατηρήσεις)
3 κουταλιές της σούπας (45ml) γάλα
Αλάτι
Πιπέρι
Επί το έργον:
Πλένουμε τα κολοκυθάκια και τα κόβουμε σε ροδέλες. Σε μια ρηχή κατσαρόλα βάζουμε 4 κουταλιές ελαιόλαδο (60 ml) και όταν κάψει τα προσθέτουμε. Αλατίζουμε ελαφρά.
Σκεπάζουμε την κατσαρόλα και τα μαγειρεύουμε να μαλακώσουν καλά, ανακατεύοντας πότε πότε να μη πιάσουν. Δεν μας πειράζει να σπάσουν μερικά. Πρέπει να απορροφήσουν τα υγρά τους, οπότε ξεσκεπάζουμε την κατσαρόλα μετά από λίγο.
Προσθέτουμε την τριμμένη ντομάτα και βράζουμε για κανένα δεκάλεπτο. Κόβουμε τις πατάτες σε ροδέλες ή ραβδάκια και τις τηγανίζουμε ελαφρά με το υπόλοιπο ελαιόλαδο σε ένα σχετικά μικρό τηγάνι ώστε να έχει λίγο ύψος το λάδι. Ανάβουμε το φούρνο στους 190 -200 βαθμούς.
Σε πυρίμαχο σκεύος με διαστάσεις περίπου 35Χ23 αδειάζουμε τις πατάτες (τις αλατίζουμε ελαφρά) και τα κολοκυθάκια με την ντομάτα και με ένα πιρούνι φροντίζουμε να έχουμε σε όλο το σκεύος και πατάτες και κολοκυθάκια, και μάλιστα να έχει το ίδιο πάχος το υλικό μας. Χτυπάμε τα αυγά με το γάλα, λίγο αλάτι και λίγο πιπέρι σε ένα μπολ, και περιχύνουμε τα κολοκύθια και τις πατάτες.
Με ένα πιρούνι κάνουμε εδώ κι εκεί κοψιές για να πάει το αυγό μέχρι τη βάση του σκεύους.
Ψήνουμε στον προθερμασμένο φούρνο στη μεσαία σχάρα για 45 λεπτά περίπου, να στερεοποιηθεί το αυγό και να ροδοκοκκινίσει η επιφάνεια.
Αφήνουμε να περιμένει 10-15 λεπτά και σερβίρουμε. Είναι πολύ νόστιμο, ζεστό, σε θερμοκρασία δωματίου αλλά και από το ψυγείο!
Παρατηρήσεις:
Αν θέλουμε να ελαττώσουμε τα αυγά μπορούμε να προσθέσουμε λίγο περισσότερο γάλα και 1 κουταλάκι κορν φλάουρ ή αλεύρι για κάθε αυγό που αφαιρούμε.
Η προσθήκη φέτας, ξινομυζήθρας ή άλλου τυριού είναι προαιρετική. Κάποιοι την θεωρούν επιβεβλημένη αλλά αν τα κολοκυθάκια είναι φρέσκα και στην εποχή τους νομίζω ότι δεν πρέπει να χαθεί η φρεσκάδα αυτού του φαγητού μέσα σε πιο σύνθετες γεύσεις.
Αν θέλουμε μπορούμε να προσθέσουμε κάποιο αρωματικό στο σφουγγάτο μας, με προτεινόμενα τον δυόσμο, τον μαϊντανό, λίγα φυλλαράκια φρέσκιας ρίγανης ή ½ κουταλάκι ξερής.