Αν και ο αμιγώς ελληνικός όρος “ορθορεξία” (ορθός και όρεξη) αρχικά φαίνεται να αναφέρεται στο άτομο που “ξέρει” να διατρέφεται σωστά και υγιεινά, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά που αφορά στα άτομα τα οποία έχουν εμμονή με την κατανάλωση βιολογικών και υγιεινών τροφών, χάνοντας έτσι κάθε αίσθηση του μέτρου και της ισορροπίας.
Η ορθορεξία είναι ένας όρος που προτάθηκε από τον Αμερικανό γιατρό Bretman το 1997 και, αν και δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη από τα διαγνωστικά εγχειρίδια, είναι το “πρελούδιο” κάποιας διατροφικής διαταραχής, μια παθολογική συμπεριφορά που πλήττει όλο και περισσότερο το σύγχρονο άνθρωπο. Ο ορθορεξικός περιορίζει αισθητά το εύρος των τροφών της καθημερινής του διατροφής αποκλείοντας τροφές με συντηρητικά, υδατάνθρακες και πολλά λιπαρά, επεξεργασμένες, τυποποιημένες ή μαγειρεμένες με τρόπο ανθυγιεινό.
Το ορθορεξικό άτομο παρουσιάζει υπερβολική αντίδραση στην περίπτωση παράβασης ενός κανόνα ενώ ενδέχεται ενίοτε να είναι και ένα παχύσαρκο άτομο που στην προσπάθειά του να διατηρήσει την υγεία του και να προλάβει πιθανές ασθένειες, αντιδρά με μια “νευρωτική” συμπεριφορά στην πληροφόρηση και στα μηνύματα που δέχεται για τις “καλές” και τις “κακές” τροφές του σύγχρονου δυτικού κόσμου.
Οι σωματικές επιπτώσεις της ορθορεξίας είναι αρκετά σοβαρές αφού το άτομο ίσως φτάσει στο σημείο να υποσιτίζεται, να στερείται των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών από το διατροφολόγιό του με αποτέλεσμα η βιολογική ανισορροπία του οργανισμού να είναι εμφανής και η χημεία του εγκεφάλου να αναταράσσεται. Στον ψυχολογικό τομέα, ο ορθορεξικός νιώθει εμμονή με τις διατροφικές του επιλογές, σκέφτεται σε υπερβολικό βαθμό γι’ αυτές, πανικοβάλλεται ακόμα και με τα πιο ήπια συμπτώματα μιας ασθένειας, χάνει τον έλεγχο στη ζωή του και οδηγείται σε κοινωνικό αποκλεισμό αφού αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές από το φόβο του μήπως δεν καταφέρει ν’ αντισταθεί στις διατροφικές προκλήσεις των άλλων, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος της κατάθλιψης να αυξάνεται δραματικά.
Η ορθορεξία έχει κοινά χαρακτηριστικά με τη νευρική ανορεξία αφού και στις δύο είναι κοινό στοιχείο η παθολογική εμμονή του πάσχοντος με τις αυστηρές διατροφικές επιλογές καθώς και η “αυστηρή φωνή” που υπαγορεύει, από το εσωτερικό του ατόμου, το “σωστό” και το “λάθος”. Ωστόσο υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ τους αφού στην ορθορεξία το άτομο δεν θέλει να χάσει κιλά μέσα από τους αυστηρούς διατροφικούς κανόνες που ακολουθεί, όπως γίνεται στη νευρική ανορεξία, αλλά να διατηρήσει την υγεία του αποφεύγοντας οτιδήποτε ανθυγιεινό.
Έχει να κάνει επομένως με την ποιότητα και όχι με την ποσότητα της τροφής. Το φαινόμενο της ορθορεξίας χρήζει άμεσης αντιμετώπισης και απαιτείται η διεπιστημονική προσέγγισή της. Η συνεργασία εξειδικευμένων θεραπευτών — τόσο διατροφολόγου όσο και ψυχολόγου ή ψυχιάτρου — στις διατροφικές διαταραχές, κρίνεται απαραίτητη. Ο διαιτολόγος, με επιμονή και υπομονή, θα αναλάβει τη διατροφική επανεκπαίδευση του ορθορεξικού στο τι είναι υγιεινό, θρεπτικό και ασφαλές και τη ρύθμιση των βιολογικών του ανισορροπιών ενώ ο ψυχολόγος θα βοηθήσει το άτομο να επαναπροσδιορίσει σκέψεις και συναισθήματα, να αντικαταστήσει αρνητικές πυρηνικές πεποιθήσεις με πιο λογικές και υγιείς, να αποκτήσει υγιή έλεγχο των καταστάσεων, να βρει τον προσανατολισμό του σε μια σύνθετη κοινωνία χωρίς ψυχαναγκασμούς και μέσα από την καλλιέργεια υγιών διαπροσωπικών ορίων να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και μια νέα φιλοσοφία ζωής που θα βασίζεται στη σωστή ιεράρχηση των αξιών του.
Συμπερασματικά, είναι απαραίτητη η τήρηση του μέτρου στη ζωή μας αφού το μέτρο εξέφραζε και εκφράζει τη σύνεση, την ωριμότητα και το δείκτη πολιτισμού του ανθρώπου. Ας θυμηθούμε και το λόγο του Αριστοτέλη που ορίζει την αρετή ως τη μεσότητα μεταξύ δυο κακών, της υπερβολής και της έλλειψης “ἀρετή ἐστι μεσότης δύο κακῶν: τοῦ μεν καθ΄ὑπερβολήν, τοῦ δε κατ’ ἐλλειψιν“. Εάν καλλιεργηθεί, λοιπόν το μέτρο ως τρόπος σκέψης και στάση ζωής από την παιδική κιόλας ηλικία του ατόμου, θα το οδηγήσει σε υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις και σε πραγματική ποιότητα ζωής.
Καλλιόπη Κωστέα
Μphil Ψυχολογίας, University of Glasgow, UK.
Μaster practicioner in eating disorders and obesity.
Συντονίστρια Σχολών Γονέων
[via]