Το 2018 σημειώθηκαν πάνω από 18 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου παγκοσμίως, από τις οποίες σχεδόν 5 εκατομμύρια αφορούσαν τον μαστό, τον τράχηλο της μήτρας, το παχύ έντερο και τη στοματική κοιλότητα, δηλαδή καρκίνους οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν ανακαλυφθεί πρώιμα και να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά, βελτιώνοντας την επιβίωση των ασθενών και την ποιότητα ζωής τους.
Τα παραπάνω επισήμαναν οι ειδικοί στο πλαίσιο της συνέντευξης τύπου της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας που παραχωρήθηκε σήμερα με αφορμή την 4η Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου.
Οι επιστήμονες υπογράμμισαν πως η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου, ο πληθυσμιακός έλεγχος και η διάγνωση επισημαίνονται ως οι σημαντικότεροι τρόποι για να σωθούν ζωές. Επιπρόσθετα οι υπάρχουσες μελέτες υποδεικνύουν ποια είναι τα εμπόδια και οι ριζωμένες αντιλήψεις που χρειάζονται να ξεπεραστούν για να βελτιωθεί η πρώιμη (έγκαιρη) διάγνωση.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2018 ο εκτιμώμενος αριθμός νέων περιστατικών καρκίνου είναι 18.078,857, ενώ το αντίστοιχο νούμερο για το 2012 ήταν 14.000.000. Οι πιο συχνοί καρκίνοι είναι του πνεύμονα, του μαστού, του παχέος εντέρου, του προστάτη, του στομάχου και το ήπατος. Οι πλέον θανατηφόροι είναι του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του στομάχου, του ήπατος και του μαστού.
«Ο καρκίνος σημειώνει αυξητική τάση παγκοσμίως, λόγω της αύξησης του πληθυσμού καθώς και λόγω της γήρανσης αυτού», όπως εξήγησε ο ο κ. Ευάγγελος Φιλόπουλος πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας. Το 2040 εκτιμάται ότι τα νέα περιστατικά θα ανέρχονται σε 30.000.000 και οι θάνατοι σε 16.800.000 παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι ο καρκίνος είναι πολύ συχνός, ιδιαίτερα ο καρκίνος του μαστού. Στο σύνολο των νέων περιστατικών καρκίνου για τις γυναίκες το 2018 – 24.468 περιστατικά – το ένα τέταρτο αυτών – τα 7.734 περιστατικά – αφορούν τον καρκίνο του μαστού επεσήμανε ο κ. Φιλόπουλος.
Αλκοόλ και τζάκια απειλούν την υγεία μας
Τον επιβαρυντικό ρόλο του αλκοόλ τόνισε ο κ. Φιλόπουλος εξηγώντας ότι το οινόπνευμα σε μακροχρόνια χρήση αποτελεί τον πιο παραμελημένο παράγοντα κινδύνου για την πρόκληση καρκίνου . Παράλληλα εξήγησε ότι τα σύγχρονα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα (που για τα καυσαέρια καλύπτουν τις προδιαγραφές Euro-6 ) είναι δύο φορές πιο ρυπογόνα από τα πετρελαιοκίνητα φορτηγά και τα μεγάλα λεωφορεία.
Αποδίδουν σχεδόν 500mg NOx στην ατμόσφαιρα, όταν οι αντίστοιχες τιμές των μεγάλων φορτηγών είναι 210mg. Σε ακόμα πιο έντονες συνθήκες οδήγησης οι τιμές είναι ακόμα υψηλότερες.
Επιπλέον, υπογράμμισε την ανάγκη να μην ανάβουν τζάκια στον αστικό ιστό δεδομένου ότι ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια από ότι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα.
Η πρώιμη διάγνωση βελτιώνει τα ποσοστά επιβίωσης
Γενικά η πλειοψηφία των καρκίνων δεν είναι εύκολο να διαγνωστεί σε αρχικά στάδια. Όταν, όμως, ένας καρκίνος ανακαλύπτεται πρώιμα και στην συνέχεια υποβάλλεται στην κατάλληλη θεραπεία, η πιθανότητα επιβίωσης των ασθενών για περισσότερο από 5 χρόνια είναι σημαντικά μεγαλύτερη, από ό,τι αν η διάγνωση γίνει σε προχωρημένο στάδιο, όταν ο όγκος έχει ήδη διασπαρεί.
Στις ΗΠΑ η πενταετής επιβίωση των γυναικών που διαγνώστηκαν με καρκίνο τραχήλου της μήτρας σε προχωρημένο στάδιο φτάνει μόλις το 15%, ενώ αντίθετα όταν η διάγνωση έγινε πριν ο καρκίνος διασπαρεί το ποσοστό αυτό φτάνει το 93%.
Αυτή η διαφορά παρατηρείται και σε φτωχότερες χώρες. Σύμφωνα με μελέτη στην Ινδία, σε επαρχιακό πληθυσμό με καρκίνο του τραχήλου μήτρας, διαπίστωσε ότι η 5ετής επιβίωση ήταν μόλις 9% όταν η νόσος διαγνώστηκε σε στάδιο IV, σε αντίθεση με το 78% όταν ο καρκίνος διαγνώστηκε σε αρχικό στάδιο (στάδιο Ι).
Η πρώιμη διάγνωση ελαττώνει το κόστος της θεραπείας
Μελέτες σε χώρες με υψηλό εισόδημα έδειξαν ότι οι δαπάνες για την αντιμετώπιση των καρκίνων που διαγνώστηκαν σε πρώιμα στάδια ήταν δύο έως τέσσερις φορές λιγότερες σε σχέση με την αντιμετώπιση των καρκίνων προχωρημένων σταδίων.
Παρόλα αυτά, εκατομμύρια περιπτώσεων καρκίνου ανακαλύπτονται σε προχωρημένο στάδιο, οδηγώντας σε δαπανηρές και σύνθετες θεραπευτικές παρεμβάσεις, περιορίζοντας την ποιότητα της ζωής και αυξάνοντας τον αριθμό των θανάτων που θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί.
Παγκοσμίως, διαδεδομένα εμπόδια υπάρχουν σε ατομικό, υγειονομικό και κυβερνητικό επίπεδο, εμπόδια τα οποία παρακωλύουν εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο να έχουν μία πρώιμη διάγνωση και μία καλύτερη θεραπεία.
Ο φόβος στέκεται εμπόδιο στην πρώιμη διάγνωση
Υπάρχει ένας αριθμός παραγόντων σε ατομικό επίπεδο που μπορεί να επηρεάσει την πρώιμη διάγνωση και τη συμμετοχή σε πληθυσμιακούς ελέγχους. Η ηλικία σε μεγάλο βαθμό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα κάποιου να καταλάβει και να επικοινωνήσει τα πρώιμα συμπτώματα του καρκίνου. Τα παιδιά εξ’ αιτίας αυτού του λόγου είναι ιδιαίτερα ευάλωτα.
Παρά ταύτα, οι καρκίνοι της παιδικής ηλικίας είναι γενικώς από τις πιο θεραπεύσιμες περιπτώσεις : το 80% των παιδικών καρκίνων είναι ιάσιμοι, εάν υπάρξει και εφαρμοστεί έγκαιρα κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία.
Τα αντρικά πρότυπα, συνδυασμένα με ένα ευρύτερο έλλειμμα προαγωγής υγείας στους άντρες, μπορούν να εμποδίσουν συμπεριφορές που σχετίζονται με την αναζήτησης βοήθειας ακόμα και όταν οι άντρες μπορεί να υποψιαστούν τον καρκίνο σχετικά νωρίς.
Ο ισχυρότερος παράγοντας που συνδέεται με τη συμπεριφορά των ανδρών στην αναζήτηση βοήθειας έχει φανεί πως είναι η ενθάρρυνση και η υποστήριξη από τις γυναίκες τους και από τα μέλη της οικογένειάς τους.
Η κοινωνική – οικονομική κατάσταση μπορεί επίσης να αποτελέσει εμπόδιο στην πρώιμη αναζήτηση βοήθειας. Μία μελέτη από τη Δανία διαπίστωσε μία πολύ δυνατή σχέση μεταξύ χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης και του φόβου για το τι μπορεί να διαγνώσει ο γιατρός.
Επίσης, άτομα με υψηλό κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο (εκπαίδευσης, απασχόλησης, εισοδήματος) αδρανούν με την αιτιολογία ότι είναι πολύ απασχολημένοι για να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια.
Αισθήματα ντροπής και φόβου συνδυασμένα με μειωμένη ενημέρωση υγείας και πολιτιστικά πιστεύω μπορούν, επίσης, να κρατήσουν τα άτομα μακριά από το να χρησιμοποιήσουν ιατρική φροντίδα ή προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου.
Το 2018, μία αναφορά από το Ηνωμένο Βασίλειο κατέγραψε ότι οι κάτοικοι του φοβούνται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια τον καρκίνο και πως ένα στα τέσσερα άτομα δεν θα αναζητούσε ιατρική εξέταση αν παρουσίαζε ένα δυνητικό σύμπτωμα καρκίνου εξαιτίας του φόβου για τη διάγνωση που θα πρόκυπτε.
Οι αδυναμίες του συστήματος υγείας
Η ευκαιρία να αυξηθεί η ενημέρωση στους γιατρούς τις νοσηλεύτριες και τους άλλους εργαζόμενους στο χώρο της υγείας για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου είναι υπαρκτή, ειδικά στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο μία μελέτη διαπίστωσε ότι ο περισσότερος κόσμος παρουσιάστηκε με συμπτώματα ή σημεία καρκίνου στην πρωτοβάθμια περίθαλψη ένα χρόνο περίπου πριν από την επίσημη διάγνωση της νόσου.
Ωστόσο, ακόμα και αν ο γιατρός ή άλλος επαγγελματίας υγείας υποπτευθεί καρκίνο, οι αδυναμίες του συστήματος υγείας μπορούν να εμποδίσουν την αποτελεσματική παραπομπή των ασθενών για εξετάσεις και διάγνωση, οδηγώντας σε άχρηστες καθυστερήσεις της θεραπείας.
Όταν ασθενείς στους οποίους υπάρχει υποψία καρκίνου δεν παραπέμπονται για διαγνωστικές εξετάσεις ή έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες και διαγνωστικές τεχνολογίες, αυτά μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη στα συστήματα υγείας για να μπορούν να προσφέρουν πρώιμη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου.
Αυτό είναι ιδιαίτερα αληθινό σε χώρες χαμηλού οικονομικού εισοδήματος όπου υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός διαγνώσεων σε προχωρημένα στάδια – 35% από τις χώρες με χαμηλό εισόδημα αναφέρουν ότι έχουν γενικά διαθέσιμες τις κατάλληλες υπηρεσίες, ενώ αυτό συμβαίνει στο 95% των χωρών με υψηλό εισόδημα.
Το κάλεσμα της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας
Ως μέρος της βασικής πρωτοβουλίας «Θεραπεία για όλους» της Διεθνούς Ένωσης για τον Έλεγχο του Καρκίνου και των περισσότερων από 1.100 οργανισμών μελών σε περισσότερες από 170 χώρες η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία καλεί τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν τις δεσμεύσεις τους για μείωση του φορτίου του καρκίνου εθνικής δράσης.
Με το να βελτιώσουν τις κατάλληλες – ανάλογα με τους πόρους που διαθέτουν – στρατηγικές για την πρόληψη, την πρώιμη διάγνωση και την θεραπεία , υπολογίζεται ότι θα μπορούσαν κάθε χρόνο να σωθούν διεθνώς περίπου 3,7 εκατομμύρια ζωές
Προκειμένου να βελτιώσουν την πρώιμη διάγνωση, τον πληθυσμιακό έλεγχο και τη διάγνωση, και σε συμφωνία με τις οδηγίες που έχουν δοθεί από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η Διεθνής Ένωση για τον Έλεγχο του Καρκίνου (UICC) συστήνει πως όλες οι κυβερνήσεις θα πρέπει:
-να εφαρμόσουν μέτρα που θα μειώσουν το στίγμα και θα βελτιώσουν την δημόσια ενημέρωση για τα σημάδια και τα συμπτώματα του καρκίνου -να εφαρμόσουν προγράμματα για πρώιμη (έγκαιρη) διάγνωση και πληθυσμιακό έλεγχο του πληθυσμού που να είναι οικονομικά αποδοτικά -να ισχυροποιήσουν τα εθνικά συστήματα υγείας, τους μηχανισμούς παραπομπής για υποπτευόμενους καρκίνους, να διευκολύνουν την παροχή διαγνωστικών και θεραπευτικών υπηρεσιών να αυξήσουν τις επενδύσεις σε διαγνωστικές υποδομές.