Η ενδοοικογενειακή βία έχει πολλές μορφές, με πιο προφανή τη σωματική, επειδή υπάρχουν ορατά σημάδια που ο καθένας μας μπορεί να δει. Δυστυχώς όμως, η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να είναι το ίδιο επιβλαβής.
9 στις 10 φορές που ακούμε για ενδοοικογενειακή βία, σίγουρα το μυαλό μας πάει σε περιπτώσεις όπου ο άντρας – με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – κακοποιεί τη σύντροφό του, κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει. Και οι γυναίκες παίζουν το ρόλο του θύτη σε αρκετές από αυτές τις τραγικές καταστάσεις.
Αυτή είναι η ιστορία μιας γυναίκας που συνειδητοποιεί ότι επί χρόνια κακοποιούσε “καταλάθος” τον σύντροφό της:
“Ζήτησα από τον σύζυγό μου να σταματήσει στο σούπερ μάρκετ για να πάρει μερικά υλικά για το δείπνο και όταν γύρισε σπίτι άφησε τις σακούλες με τα ψώνια στον πάγκο της κουζίνας. Την ώρα που τα βόλευα στα ντουλάπια και το ψυγείο, συνειδητοποίησα πως είχε πάρει λάθος κιμά!
“Τι είναι αυτό;” τον ρώτησα.
“Κιμάς για μπιφτέκια” που απάντησε ελαφρώς προβληματισμένος.
“Δεν πήρες τον σωστό κιμά.”
“Αλήθεια;” ρώτησε με αυλάκια να σχηματίζονται στο μέτωπό του. “Ήθελες κάποια άλλη μάρκα ή είδος;”
“Όχι δεν κατάλαβες. Πήρες τον 70/30 (70% ψαχνό και 30% λίπος) ενώ εγώ παίρνω πάντα τον 80/20.”
Αυτός γέλασε. “Αυτό είναι όλο; Νόμιζα πως έκανα κάποιο τραγικό λάθος!”
Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. Άρχισα να του φωνάζω. Γιατί δεν διάλεξε την πιο υγιεινή αναλογία; Είχε διαβάσει έστω τις ετικέτες; Γιατί να μη μπορώ να τον εμπιστευτώ σε τίποτα; Πρέπει να του τα λέω όλα με την παραμικρή λεπτομέρεια για να κάνει κάτι σωστά; Επίσης – και αυτό με είχε πειράξει περισσότερο – γιατί δεν ήταν πιο παρατηρητικός; Πως γίνεται τόσα χρόνια να μην είχε παρατηρήσει τι αγοράζω; Μου δίνει καθόλου σημασία;
Αυτός καθόταν υπομονετικά εκεί και άκουγε το λογύδριό μου, ψιθυρίζοντας ενδιάμεσα “Δε το είχα προσέξει“, “Ειλικρινά δεν πιστεύω πως πρέπει να το κάνουμε τόσο μεγάλο θέμα” και “Θα αγοράσω το σωστό την επόμενη φορά“. Σταδιακά είδα την έκφραση του προσώπου του να αλλάζει σε μία που έπαιρνε αρκετά συχνά τα τελευταία χρόνια. Ήταν πολύ παράξενο, γιατί έμοιαζε με τον γιο μας και την έκφραση που εκείνος έπαιρνε όποτε τον μαλώναμε. Και τότε μου “έσκασε”. Γιατί το κάνω αυτό; Δεν είμαι η μαμά του!
Ξαφνικά ένιωσα απαίσια και ντράπηκα για τον εαυτό μου. Είχε δίκιο. Δεν έγινε και τίποτα σπουδαίο. Για έναν χαζο-κιμά που αγόρασε για εμένα, επειδή του το ζήτησα. Αν ήθελα κάτι συγκεκριμένο, έπρεπε να του το είχα πει. Δεν ήξερα πως να τελειώσω τη “συζήτηση” χωρίς να φανεί ότι είμαι διχασμένη προσωπικότητα, οπότε απλά μουρμούρισα “Ναι… Μάλλον θα πρέπει να αρκεστούμε σε αυτό. Θα ετοιμάσω δείπνο.”
Φάνηκε ανακουφισμένος και βγήκε από την κουζίνα.
Αντί να μαγειρέψω, κάθισα σε μια καρέκλα και άρχισα να σκέφτομαι ξανά και ξανά τι είχα κάνει. Και το χειρότερο; Τι έκανα για χρόνια… Η “στιγμή του κιμά” σίγουρα δεν ήταν η πρώτη φορά που του έβαζα τις φωνές επειδή δεν έκανε κάτι με τον τρόπο που εγώ νόμιζα πως έπρεπε να γίνει. Κάτι θα βόλευε στη “λάθος” θέση ή δε θα το συμμάζευε καθόλου. Ή θα ξεχνούσε να κάνει κάτι άλλο εντελώς. Και εγώ ήμουν πάντα εκεί για να τον “διορθώνω”.
Γιατί το κάνω αυτό; Πως με οφελεί να μειώνω συνεχώς τον άντρα μου; Τον άνθρωπο που διάλεξα για σύντροφο στη ζωή μου… Τον πατέρα των παιδιών μου. Τον άντρα που θέλω δίπλα μου στα γεράματά μου. Δεν έχουν άδικο όταν μας κατηγορούν ότι προσπαθούμε να αλλάξουμε και το παραμικρό πάνω τους. Τι πετυχαίνω με αυτό; Γιατί θεωρώ πως είναι λογικό να θυμάται ό,τι θέλω εγώ και να το κάνει όπως θέλω εγώ; Αν κάνει κάτι διαφορετικά, αυτό σημαίνει πως είναι λάθος; Πότε “ο τρόπος μου” έγινε “ο μόνος τρόπος”; Από πότε είναι σωστό να τον διορθώνω και να τον μαλώνω συνεχώς και να του υποδεικνύω πως ΕΓΩ θέλω να γίνονται τα πράγματα, λες και έκανε κάτι κακό;
Και πως όλο αυτό βοηθάει τον ίδιο; Μήπως σκέφτεται “Ευτυχώς που με διόρθωσε και έμαθα να το κάνω σωστά!“; Αμφιβάλλω. Το πιο πιθανό είναι να νιώθει πως το κατηγορώ χωρίς λόγο και εν τέλει γι’ αυτό το λόγο να μην κάνει τίποτα στο σπίτι ή να με αποφεύγει όσο το δυνατόν περισσότερο.
Για παράδειγμα, βρήκα ένα ζευγάρι μπλε κάλτσες στα σκουπίδια. Όταν τον ρώτησα γιατί τις πέταξε, μου είπε: “Τις έβαλα καταλάθος στο πλυντήριο με τα τζιν. Όποτε βάζω πλυντήριο νιώθεις την ανάγκη να μου υπενθυμίζεις να μην μπλέκω τα χρωματιστά με τα λευκά. Δεν ήθελα να τις δεις και να ενισχύσεις την προφανή άποψή σου ότι δεν ξέρω πως ύστερα από 35 χρόνια ακόμη δεν έχω μάθει πως να πλένω τα ρούχα.”
Οπότε έφτασε στο σημείο να πιστεύει πως είναι καλύτερο και για τους δύο να “κρύβει” τα “σπασμένα” από το να παραδεχτεί ότι έκανε ένα απλό, ανθρώπινο λάθος.
Κάθε φορά που τον μάλωνα, αυτός απαντούσε “Υποθέτω πως για μένα δεν είναι τόσο σημαντικό“. Αντί όμως να το μεταφράσω όπως το εννοούσε, δηλαδή “ο λόγος που σε αναστάτωσε τόσο είναι ασήμαντος, ή θέμα οπτικής ή προτίμησης και δε μπορώ να καταλάβω γιατί μαλώνουμε“, εγώ θεωρούσα ότι δεν ενδιαφερόταν για την ευτυχία μου.
Δυστυχώς όμως, δεν είμαι η μόνη που το κάνει αυτό. Παρατηρώντας τις σχέσεις των φίλων μου και γιατί παραπονιόντουσαν συχνότερα, κατάλαβα ότι η πίστη “Η Γυναίκα Ξέρει Καλύτερα” καλά κρατεί. Είναι ένα από τα στερεότυπα της κοινωνίας μας με τα οποία μας βομβαρδίζουν από μικρά παιδιά. Από τις ταινίες μέχρι τις διαφημίσεις, όλα λένε το ίδιο πράγμα: ανύμποροι σύζυγοι και έξυπνες γυναίκες. Δε μπορούν να μαγειρέψουν, να φροντίσουν τα παιδιά και αν τον στείλεις να αγοράσει 3 πράγματα θα γυρίσει με τα 2, τα οποία φυσικά θα είναι λάθος.
Σίγουρα υπάρχουν και άντρες που κάνουν το ίδιο στις γυναίκες τους, αλλά δεν είναι του χαρακτήρα τους – στη μεγάλη πλειοψηφία. Ακόμη και τις φορές που εγώ έκανα λάθη, δεν είχε αυτή τη συμπεριφορά απέναντί μου. Όταν γρατσούνισα το αυτοκίνητό μας, δεν είπε κουβέντα. Όταν με πήρε η μαμά μου τηλέφωνο και ξεχάστηκα με αποτέλεσμα να καεί το φαγητό, μου είπε απλά να παραγγείλουμε πίτσα.
Αυτό σημαίνει πως είναι καλύτερος άνθρωπος από εμένα; Γιατί δε μου “παίρνει το κεφάλι” όταν κάνω πράγματα που δε του αρέσουν ή με τον τρόπο που θέλει; Θα ήμουν ηλίθια αν πίστευα πως δεν υπάρχουν και αυτά. Κι όμως, δε θυμάμαι να μου έχει φωνάξει ούτε μία φορά. Γιατί;
Όταν μου λέει ότι “αυτά τα μικρά πράγματα δεν έχουν σημασία“, δεν είναι επειδή είναι τεμπέλης, ανίκανος να μάθει ή δε δίνει δεκάρα τσακιστή για το τι θέλω εγώ. Απλά δεν είναι λόγοι για να μαλώνουμε. Δεν πιστεύει ότι πρέπει να αλλάξω επειδή έκανα κάποιο λάθος.
Εν κατακλείδι, αυτός είναι ο άντρας που διάλεξα για σύντροφό μου. Όχι για υπηρέτη ούτε για υπάλληλό μου. Ούτε είναι το παιδί μου.
Αν συνεχίσουμε να μειώνουμε τους άντρες μας ή πιστεύουμε πως είναι χαζοί ή τους φωνάζουμε όταν τα κάνουν θάλασσα (ή απλά με τρόπο διαφορετικό από το δικό μας), στο τέλος απλά θα σταματήσουν να προσπαθούν. Ή ακόμη χειρότερα, θα φτάσουν στο σημείο να πιστέψουν πως όντως είναι άχρηστοι. Και μιλάμε για έναν άνθρωπο με τον οποίο είμαι παντρεμένη εδώ και 12 χρόνια… Τον άνθρωπο που έμαθε στα παιδιά μου πως να κάνουν ποδήλατο. Που ξενύχτησε μαζί μου στο νοσοκομείο όταν η μητέρα μου ήταν άρρωστη. Που “σκίζεται” κάθε μέρα στη δουλειά για να μας παρέχει τα πάντα.
Χρειάζονται δύο για δουλέψει μια σχέση. Κανείς δεν έχει πάντα δίκιο και ο άλλος πάντα άδικο. Δε σε κάνει εξυπνότερη ή ανώτερη να γκρινιάζεις για κάθε τι που δε σου αρέσει.“