Ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές γιορτές της Χριστιανοσύνης και είναι τέτοια η σημασία της που για αρκετούς θεωρείται και αναφέρεται και ως το Πάσχα του καλοκαιριού, λόγω της κοίμησης της Παναγίας. Για να επιβεβαιώσει και τα παραπάνω η Ακολουθία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου για πολλούς ανταγωνίζεται τις ξεχωριστές γιορτές της Χριστιανοσύνης, δηλαδή τη Μεγάλη Εβδομάδα και τα Χριστούγεννα.
Κοίμηση Θεοτόκου
Ο Δεκαπενταύγουστος σχετίζεται άμεσα με την Τήνο, όπου οι εορτασμοί είναι διπλοί: γιορτάζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου και η επέτειος του τορπιλισμού της “Έλλης”. Οι εκδηλώσεις στο νησί πραγματοποιούνται με μεγαλοπρέπεια.
Στην επέτειο της γιορτής, πραγματοποιείται η Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας. Κατά τη διάρκεια της, όπως συνηθίζεται, ο αρχηγός του Ναυτικού και ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης επιβαίνουν σε τορπιλάκατο και ρίχνουν ένα στεφάνι στο σημείο όπου βυθίστηκε στις 15 Αυγούστου 1940 από τους Ιταλούς η φρεγάτα “Έλλη”. Μάλιστα οι τιμητικοί κανονιοβολισμοί γίνονται από από το “Κανονάκι της Έλλης”, το οποίο διασώθηκε από το ναυάγιο του πλοίου και έχει συντηρηθεί.
Ακολουθεί η διαδικασία της λιτάνευσης της ιεράς εικόνας, η οποία μεταφέρεται από μέλη του Πολεμικού Ναυτικού, συνοδευόμενη από τις μπάντες του Πολεμικού Ναυτικού και του Δήμου Τήνου, οι οποίες παίζουν πένθιμα εμβατήρια. Με την πομπή συμμετέχουν τιμητικά αγήματα, αρχιερείς και πλήθος κόσμου.
Η πομπή φτάνει στην μαρμάρινη εξέδρα στην Πλατεία Παντανάσσης, όπου πραγματοποιείται Δέηση και εκφωνούνται πανηγυρικοί λόγοι. Με την ολοκλήρωσή τους, η πομπή συνοδεύει την ιερή εικόνα στην επιστροφή της στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας.
Ο ναός κατασκευάστηκε στον τόπο όπου, στις 30 Ιανουαρίου 1823, εντοπίστηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού, κατόπιν του οράματος της μοναχής Πελαγίας. Η Παναγία της Τήνου σχετίζεται άμεσα με τις θυσίες της πατρίδας μας για την ελευθερία, ενώ η ανεύρεση της εικόνας εκλήφθηκε από τους Έλληνες οπλαρχηγούς του 1821 ως συμβολική για την πορεία του απελευθερωτικού αγώνα.Ο Δεκαπενταύγουστος εορτάζεται και στην Πάρο, η οποία αποτελεί σημαντικό προορισμό χιλιάδων προσκυνητών, κυρίως λόγω της εντυπωσιακής εκκλησίας της Παναγίας Εκατονταπυλιανής που βρίσκεται στο λιμάνι της Παροικιάς.
Σύμφωνα με το έθιμο, μετά την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, πραγματοποιείται ένα παραδοσιακό πανηγύρι με μουσική, χορό και άφθονο τοπικό κρασί. Στο όμορφο λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες φωτίζουν τη νύχτα και προσεγγίζουν την προβλήτα, σηματοδοτώντας την έναρξη της γιορτής. Ακολουθεί έντονο γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς, με τον μπάλο να είναι ο κυριότερος.
Ένα από τα σημαντικότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία, η Παναγία Εκατονταπυλιανή, οικοδομήθηκε το 326 από την Αγία Ελένη και ολοκληρώθηκε τον 6ο αιώνα υπό την εποπτεία του Ιουστινιανού. Σύμφωνα με την παράδοση, η εκκλησία διαθέτει 91 γνωστές πύλες, ενώ η εκατοστή θα αποκαλυφθεί από έναν άγγελο όταν “θα καταλάβουμε ξανά την Πόλη”.
Στα υψηλά του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά, η οποία είναι το θρησκευτικό σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού και εορτάζεται πανηγυρικά κάθε Δεκαπενταύγουστο.
Η θαυμαστή εικόνα της Παναγίας Σουμελά, σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχει εικονογραφηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά και έχει μεταφερθεί από τα ιερά εδάφη του Πόντου.
Χιλιάδες πιστοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας συγκεντρώνονται για να συμμετάσχουν με σεβασμό στη Θεία Λειτουργία και στον Μεγάλο Εσπερινό της Κοίμησης της Παναγίας. Μετά την τελετή, ακολουθεί μια μεγάλη γιορτή με παραδοσιακά τραγούδια από ποντιακά συγκροτήματα και χορούς μέχρι το πρωί.
Η Παναγία, η Μητέρα του Ιησού Χριστού, είναι μία από τις πιο σεβαστές και τιμώμενες μορφές στην Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη αλλά και στον Χριστιανισμό γενικότερα. Το όνομά της είναι συνδεδεμένο με πολλές παραδόσεις, λατρείες και θρησκευτικά δρώμενα.
Ποια ήταν η Παναγία
Η Παναγία, της οποίας το όνομα ήταν Μαρία, καταγόταν από τη Ναζαρέτ και ήταν κόρη του Ιωακείμ και της Άννας. Στην Ορθόδοξη παράδοση, πιστεύεται ότι γεννήθηκε με θεία παρέμβαση, καθώς οι γονείς της ήταν σε προχωρημένη ηλικία και δεν μπορούσαν να αποκτήσουν παιδί. Η γέννησή της γιορτάζεται στις 8 Σεπτεμβρίου (Γενέθλια της Θεοτόκου).
Σύμφωνα με την παράδοση, οι δύο τους προσευχήθηκαν έντονα για να αποκτήσουν ένα παιδί, και οι προσευχές τους εισακούστηκαν.
Όταν ήταν μόλις τριών ετών, οι γονείς της την αφιέρωσαν στο Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα, όπου και παρέμεινε μέχρι την ενηλικίωσή της. Η είσοδός της στο Ναό γιορτάζεται στις 21 Νοεμβρίου (Τα Εισόδια της Θεοτόκου). Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο Ναό, η Μαρία αφιερώθηκε στην προσευχή και στη μελέτη των ιερών γραφών.
Αυτά που γνωρίζουμε από την παράδοση αναφέρουν ότι η Μαριάμ είχε μια ιδιαίτερη αποστολή. Έτσι, οι γονείς της την έφεραν σε επαφή με έναν ηλικιωμένο άνδρα, τον Ιωσήφ, ο οποίος ήταν χήρος και πατέρας τριών παιδιών.
Η Μαριάμ έμεινε κοντά στον Ιωσήφ για τέσσερις μήνες, μέχρι να αρχίσει το θεϊκό σχέδιο.
Στη Ναζαρέτ, την επισκέφτηκε ξανά ο Γαβριήλ, ο οποίος της ανακοίνωσε: «Χαίρε, γεμάτη χάρη· ο Κύριος είναι μαζί σου». Έτσι, έμαθε για την αποστολή της, την οποία δέχτηκε με μεγάλη χαρά.
Λίγους μήνες αργότερα, γεννήθηκε ο Ιησούς και η μητέρα του ήταν πάντα δίπλα του, ακόμα και τη στιγμή της Σταύρωσης.
Από το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων προκύπτει ότι η Παναγία παρέμεινε κοντά στους μαθητές μέχρι την ημέρα της Πεντηκοστής.
Η σημαντικότερη στιγμή στη ζωή της Παναγίας, που σηματοδοτεί και την αρχή της χριστιανικής παράδοσης, είναι ο Ευαγγελισμός της. Σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Λουκά, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εμφανίστηκε σε αυτήν και της ανακοίνωσε ότι θα φέρει στον κόσμο τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό. Η εορτή του Ευαγγελισμού γιορτάζεται στις 25 Μαρτίου.
Η Εκκλησία διδάσκει ότι η Παναγία συνέλαβε τον Χριστό μέσω του Αγίου Πνεύματος, χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, και ότι παρέμεινε παρθένος για όλη της τη ζωή.
Ο Ρόλος της στη Χριστιανική Παράδοση
Η Παναγία θεωρείται ως η Μεσίτρια μεταξύ του Θεού και των ανθρώπων. Η Εκκλησία της αποδίδει τιμές και τη θεωρεί προστάτρια των πιστών. Πολλές εικόνες της Παναγίας έχουν αναγνωριστεί ως θαυματουργές και είναι αντικείμενο μεγάλης ευλάβειας.
Η τελευταία της συνάντηση με τον αρχάγγελο που την είχε συνοδεύσει από την παιδική της ηλικία, πραγματοποιήθηκε τρεις ημέρες πριν από την κοίμησή της.
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, η μητέρα του Ιησού Χριστού, Μαρία (γνωστή ως Θεοτόκος και Παναγία), ενημερώθηκε για τον επερχόμενο θάνατό της από τον αρχάγγελο Γαβριήλ τρεις ημέρες πριν από το γεγονός, και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσευχήθηκε στο όρος των Ελαιών και δώρισε τα υπάρχοντά της σε δύο γείτονές της που ήταν χήρες. Επειδή την ημέρα της Κοίμησής της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι παρόντες στα Ιεροσόλυμα, αφού κήρυτταν σε διάφορα μέρη, μια νεφέλη τους παρέσυρε και τους έφερε κοντά της. Ο μόνος που έλειπε ήταν ο απόστολος Θωμάς.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, όπου ζούσε η μητέρα του Χριστού. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το φέρετρό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την ενταφίασαν.
Κατά την διάρκεια της μεταφοράς του σώματός της, φανατικοί Ιουδαίοι προσπάθησαν να ανατρέψουν το φέρετρο, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατάφερε να το αγγίξει, όμως μια αόρατη σπάθη του έκοψε τα χέρια.
Μοναδικός που έλειπε από την κηδεία ήταν, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, ο Απόστολος Θωμάς. Όταν, μετά από τρεις ημέρες, επισκέφτηκε τον τάφο της, βρήκε μόνο τα εντάφια. Φαίνεται ότι η Παναγία είχε αναστηθεί. Στον τάφο της χτίστηκε ένας εντυπωσιακός ναός, ο οποίος αποδίδεται στην Αγία Ελένη.
Μετά την καταστροφή του ναού, ο αυτοκράτορας Μαρκιανός του Βυζαντίου (450-457) μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Πουλχερία, ανέγειραν έναν καινούριο ναό, που διατηρείται μέχρι σήμερα. Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου γιορταζόταν αρχικά στις 13 Αυγούστου και από το 460 στις 15 Αυγούστου.
Ο τάφος της Παναγίας, που είναι επίσης γνωστός ως Πάνσεπτο Θεομητορικό Μνήμα στη Γεσθημανή, θεωρείται το τρίτο πιο σημαντικό προσκύνημα για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, η Παναγία απεβίωσε δέκα χρόνια μετά τη Σταύρωση του Ιησού και ενταφιάστηκε στην Ιερουσαλήμ. Έτσι, ο Ιερός Τάφος της Παναγίας βρίσκεται στην Αγία Γεθσημανή.
Μια αφήγηση, γνωστή ως Euthymiaca Historia και πιθανώς γραμμένη από τον Κύριλλο Σκυθουπόλεως τον 5ο αιώνα, περιγράφει ότι ο Αυτοκράτορας Μαρκιανός και η σύζυγός του Πουλχερία ζήτησαν τα λείψανα της Παναγίας από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, Ιουβενάλιο, κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Χαλκηδόνας το 451. Σύμφωνα με την πληροφορία, ο Ιουβενάλιος απάντησε ότι την τρίτη ημέρα μετά την ταφή, το μνήμα της Θεοτόκου βρέθηκε άδειο, και μόνο το σάβανό της διατηρείται στην εκκλησία της Γεθσημανή