Μετά την κορύφωση του εορτασμού του Πάσχα, οι πιστοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας στρέφονται τώρα προς μια ακόμη σημαντική πνευματική ημέρα: το δεύτερο Ψυχοσάββατο του έτους, που φέτος θα τιμηθεί το Σάββατο 7 Ιουνίου 2025, λίγο πριν την εορτή του Αγίου Πνεύματος.
Το δεύτερο Ψυχοσάββατο, που τελείται την παραμονή της Κυριακής της Πεντηκοστής, είναι γνωστό και ως «των Χρυσών Κολλύβων». Πρόκειται για μια ημέρα αφιερωμένη στη μνήμη των κεκοιμημένων, κατά την οποία οι πιστοί προσφέρουν κόλλυβα, ανάβουν κεριά και προσεύχονται για τις ψυχές των προγόνων τους.
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, το Ψυχοσάββατο υπενθυμίζει την πίστη στην Ανάσταση των νεκρών και την ουσιαστική σύνδεση των ζώντων με τους αποθανόντες. Οι ιερές ακολουθίες που τελούνται εκείνη την ημέρα αποτελούν φόρο τιμής και πράξη ευγνωμοσύνης προς όσους έχουν φύγει από τη ζωή.
Η ημέρα αυτή συνδέεται άμεσα με τη μετάβαση προς την Πεντηκοστή, η οποία εορτάζεται φέτος στις Δευτέρα 9 Ιουνίου 2025. Ονομάζεται «των Χρυσών Κολλύβων» καθώς δίνει έμφαση στην πνευματική αξία της προσευχής και της μνημόνευσης, αναδεικνύοντας τη σημασία της συγχώρεσης, της ελπίδας και της αιώνιας ζωής.
Τι κάνουμε το Ψυχοσάββατο
Οι πιστοί τιμούν τα προσφιλή τους πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς. Παλαιότερα πίστευαν ότι το Ψυχοσάββατο μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους οικείους τους που είχαν φύγει από τη ζωή και κάποτε η συγκεκριμένη μέρα έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα.
Οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν μνημόσυνο την 3η, την 9η και την 30ή από της ημέρας θανάτου, καλούμενο το τελευταίο «τριακάς» όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ’ έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα «Νεκύσια» με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α’ Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής. Η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ’ Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των «υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων…».
