Η δράση του Καραϊσκάκη το 1821 ήταν στη Ρούμελη. Μέρη της Αιτωλοακαρνανίας και κυρίως της Ευρυτανίας αποτελούσαν το πεδίο δράσης του.
Το ιστορικό μοναστήρι του Προυσού ήταν το καταφύγιο αλλά και το στρατηγείο του Καραϊσκάκη. Μετά την επίσκεψη και την παραμονή του στην Ιθάκη προκειμένου να συναντήσει έμπειρους γιατρούς για την αντιμετώπιση της φυματίωσης από την οποία έπασχε, νοσταλγώντας τη Ρούμελη και τα Άγραφα επέστρεψε και κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο μοναστήρι έκανε ένα τάμα στην εικόνα της Παναγίας για να γιατρευτεί.
Στο σκευοφυλάκιο της, ο ιστορικός θησαυρός περιλαμβάνει το σπαθί, το καριοφίλι, το φέσι και άλλα προσωπικά αντικείμενα του Καραϊσκάκη.
Δεν γίνεται να επισκεφθείτε την Ευρυτανία και να µη φθάσετε µέχρι τον Προυσό και την «Αρχόντισσα της Ρούµελης».
Μια διαδροµή με άγρια οµορφιά, ανάµεσα σε γκρεµούς και βουερά φαράγγια…
Ένα τοπίο που προκαλεί δέος! Αποκορύφωµα, η θέση… Κλειδί, µε το δρόµο να εισχωρεί στον τρυπημένο βράχο!
Εκεί συναντάμε τα «Πατήµατα της Παναγιάς», που ξεχωρίζουν πάνω στο βράχο από τα εκατοντάδες τάµατα πιστών..
…µια τοποθεσία από όπου λέγεται ότι πέρασε η εικόνα της Παναγίας.
Σε λίγη ώρα φτάνουμε στην Ιερά Μονή της Παναγιάς της Προυσιώτισσας. Στις νοτιοδυτικές παρυφές της Καλιακούδας, στη σκιά του χωριού Προυσός, µοιάζει σαν να κρέµεται πάνω στον γκρεµό…
Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία, καθώς εκεί βρέθηκε η εικόνα της. Η Παναγία λέγεται πως θεράπευσε τον φυματικό Γεώργιο Καραϊσκάκη και αυτός έντυσε τη θαυματουργή εικόνα με χρυσό.
Στη μονή φιλοξενήθηκαν και άλλοι αγωνιστές της επανάστασης, όπως ο Μπότσαρης, ενώ κατά καιρούς έβρισκαν καταφύγιο ασθενείς και διαβάτες.
Σύμφωνα με την παράδοση, η θαυματουργή εικόνα προέρχεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας και είναι δημιούργημα του Ευαγγελιστή Λουκά
Την περίοδο της εικονομαχίας ο αυτοκράτορας Θεόφιλος έδωσε εντολή να βρεθούν και να καταστραφούν όλες οι εικόνες.
Οι πιστοί για να τη σώσουν τη μετέφεραν στη Στερεά Ελλάδα. Στη διαδρομή όμως η εικόνα χάθηκε και κάποιοι βοσκοί τη βρήκαν στη σπηλιά όπου τελικά θεμελιώθηκε η μονή.
Όταν μαθεύτηκε η εύρεση της εικόνας ο Διονύσιος, ένας από αυτούς που είχαν αναλάβει να τη μεταφέρουν, έσπευσε στο Καρπενήσι.
Καθώς επέστρεφε με την εικόνα, νύχτωσε και ο Διονύσιος με τη συνοδεία του έπεσαν κοιμηθούν. Το επόμενο πρωί η εικόνα είχε εξαφανιστεί.
Τότε, σαν όραμα, ακούστηκε μια μυστηριώδης φωνή που έλεγε ότι η επιθυμία της εικόνας ήταν να παραμείνει στο σημείο που τη βρήκαν οι βοσκοί. Έτσι χτίστηκε η μονή του Προυσού.
Από την περίοδο της τουρκοκρατίας λειτουργούσε η Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων, η οποία σώζεται πλήρως αναστηλωμένη. Με τη μονή όμως σχετίζεται και ο στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης, καθώς εκεί είχε το στρατηγείο του και περνούσε αρκετό χρόνο, όσο δεν βρισκόταν στα πεδία των μαχών.
Ο Καραϊσκάκης ήταν φθισικός. Γιατρεύτηκε κατά την παραμονή του στο μοναστήρι.
Δώρισε τότε το κάλυμμα της εικόνας ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Στην εικόνα διακρίνονται μόνο τα πρόσωπα του Ιησού και της Παναγίας, μιας και η υπόλοιπη είναι καλυμμένη από χρυσό που έδωσε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Στο μουσείο της μονής εκτίθεται το σπαθί, το όπλο του και το χαρακτηριστικό του φέσι.
Έξω από τη μονή υψώνονται δύο κάστρα, οι λεγόμενοι «πύργοι του Καραϊσκάκη». Ήταν πολεμίστρες που ήλεγχαν τη γύρω περιοχή.
Η μονή χτίστηκε πριν από περίπου χίλια χρόνια και έχει περάσει πολλές περιπέτειες. Στις 16 Αυγούστου του 1944, μία μέρα μετά το Δεκαπενταύγουστο και μια βδομάδα πριν από τη γιορτή της Παναγίας της Προυσιώτισας, κάηκε από τους Γερμανούς. Αυτή ήταν η τιμωρία των κατακτητών επειδή εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι αντάρτες.
Καταστράφηκαν πολλά αντικείμενα, όχι όμως η εικόνα. Κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες φθάνουν στη μονή για να προσκυνήσουν ή να θαυμάσουν την παράδοση και το τοπίο. Κάποιοι επιλέγουν να μείνουν και στους ξενώνες της, δίπλα στους φιλόξενους τέσσερις μοναχούς της μονής.
Δείτε το βίντεο