Νέαι (καὶ ἀήθεις) ὑπουργίαι ἐν τοῖς Ἡνωμένοις Ἀραβικοῖς Ἐμιράτοις». «Οὐκ ἔξεστι τῷ κινητῷ τηλεφώνῳ χρῆσθαι. Ἀετοί επί “δρόνας“. Ἀεροσκάφος εἰς τὸ Αἰγαῖον Πέλαγος καταπίπτει. Ὁ Ὀβάμα εὐώνως δειπνεῖ.
Φράσεις που φαίνονται να βγαίνουν από αρχαία κείμενα, ωστόσο η…θεματολογία τους μάλλον δεν συνάδει με τις συνήθεις θεματολογίες που συναντά κανείς σε κείμενα αρχαίων συγγραφέων, αλλά με τη διεθνή ειδησεογραφία. Για την ακρίβεια, παραπέμπουν σε τίτλους που θα έβρισκε σε μια σημερινή ενημερωτική ιστοσελίδα στα…αρχαία ελληνικά- όπως το akwn.net (Akropolis World News), δημιούργημα του Dr. Juan Coderch, Ισπανού καθηγητή αρχαίων ελληνικών και λατινικών στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους (Σκωτία).
Το akwn.net έχει αποτελέσει ουκ ολίγες φορές θέμα ενασχόλησης των ελληνικών ΜΜΕ- κάτι που επισημαίνει και ο ίδιος ο Dr. Coderch, ο οποίος, κατά την επικοινωνία μας μαζί του, μας ζητά, αν είναι δυνατόν, και κάποιες «πιο πρωτότυπες» ερωτήσεις, δίνοντάς μας αφορμή να κινηθούμε σε πιο «εξωτικές» ατραπούς- αφού πρώτα πούμε λίγα πράγματα για την «ταυτότητα» του akwn.net.
Πώς προέκυψε η ιδέα;
Υπάρχουν τρεις ιστοσελίδες με νέα στα λατινικά, αλλά καμία στα αρχαία ελληνικά, οπότε αποφάσισα να καλύψω αυτό το κενό. Άρχισα να νιώθω μια ανάγκη να κάνω και κάτι διαφορετικό από το να διδάσκω απλά τα ίδια πράγματα. Μετά το πτυχίο μου στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, πήγα για μεταπτυχιακές σπουδές (ΜΑ) στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, και μετά, επιστρέφοντας στη Βαρκελώνη, έκανα το PhD μου. Η ζωή μου ήταν μια χαρά, αλλά ήθελα να κάνω κάτι παραπάνω. Αρνήθηκα να πω ότι «εδώ είναι το τέλος».
Πότε αρχίσατε το συγκεκριμένο εγχείρημα;
Κατά τον Ιανουάριο του 2003, ενώ εργαζόμουν ακόμα σε ένα λύκειο στην Ισπανία. Ήταν η τελευταία μου χρονιά που δούλευα εκεί.
Ποια είναι η ιστορία του site;
Στην αρχή είχα να αντιμετωπίσω το πρόβλημα του ελληνικού πολυτονικού αλφαβήτου. Τότε, η γνώση μου σχετικά με την τεχνολογία των υπολογιστών ήταν ακόμα περιορισμένη, οπότε χρειαζόμουν τη βοήθεια ενός ειδικού στους Η/Υ, ο οποίος έλυσε το πρόβλημα μαθαίνοντάς μου να μετατρέπω τα ελληνικά μου κείμενα σε εικόνα και μετά να ανεβάζω την εικόνα. Ήταν ο ίδιος που δημιούργησε την ιστοσελίδα μου (την παλιά, όχι αυτή που έχω τώρα). Πολλά χρόνια μετά, γύρω στο 2013, όταν ήμουν ήδη στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους, εγκατέλειψα αυτό το σύστημα της μετατροπής κειμένων σε εικόνες και έφτιαξα μια νέα ιστοσελίδα, που μου επέτρεπε να γράφω απευθείας στα αρχαία ελληνικά, χρησιμοποιώντας Unicode: Δεν χρειάζεται πλέον να πληκτρολογώ το κείμενο, να παράγω την εικόνα και την ανεβάζω…ήταν μια πολύ κουραστική διαδικασία, τώρα είναι πολύ πιο εύκολο και γρήγορο.
Ποια είναι η ανταπόκριση; Έχουν έρθει σε επαφή μαζί σας Έλληνες ακαδημαϊκοί, πολιτικοί κλπ;
Κατά καιρούς εμφανίζεται κάποια αναφορά σε κάποια ελληνική εφημερίδα και τότε ξαφνικά αρχίζω να λαμβάνω πολλά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τύπου «εύγε, συνέχισε», «συγχαρητήρια για την ιστοσελίδα σου, μου αρέσει» κλπ. Μετά από αυτό το ξαφνικό κύμα e-mail, που διαρκεί για 3-4 ημέρες, περνά περισσότερος καιρός, με σποραδικά μηνύματα, και μετά άλλη μία αναφορά σε άλλη μια ελληνική εφημερίδα…και ξανά η χιονοστιβάδα από emails παρόμοιου τύπου από την Ελλάδα.
Όχι, καμιά επαφή με πολιτικούς, και όσον αφορά στους ακαδημαϊκούς, μόνο ένας που έστειλε email πριν από πολύ καιρό για να μου δώσει συγχαρητήρια για την ιστοσελίδα και να με προτρέψει να συνεχίσω.
Πόσο χρόνο σας παίρνει να μεταφράσετε μια είδηση στα αρχαία ελληνικά;
Εξαρτάται. Κάποιες φορές υπάρχει πρόβλημα με το λεξιλόγιο. Αν πρέπει να μιλήσω για κάτι σύγχρονο, και χρειάζομαι ας πούμε τη λέξη «πολυβόλο», πρέπει να πάρω ένα λεξικό της Νέας Ελληνικής, να την ψάξω και να φανταστώ πώς θα ήταν στα αρχαία. Και εξαρτάται από το πόσο θα την ελέγξεις: Όσες φορές και αν το κάνεις, υπάρχει πάντα η πιθανότητα ένα λάθος να διαφύγει της προσοχής σου. Και όταν το ελέγξεις για τελευταία φορά, τότε θα κάνεις διάφορες μικροαλλαγές κλπ.
Πόσο συχνά ενημερώνετε τη σελίδα με νέες ειδήσεις;
Ως γενικό κανόνα, προσπαθώ να γράφω κάτι τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ακόμα και αν είναι κάτι μικρό. Θα μου άρεσε πολύ να γράφω κάτι κάθε μέρα, αλλά ξέρετε πώς είναι: Όταν δεν έχεις να κάνει ένα πράγμα, έχεις να κάνεις κάτι άλλο. Κάποιες φορές συνειδητοποιώ πως έχει περάσει ήδη μια εβδομάδα που δεν έχω γράψει τίποτα στο site, και βιαστικά ψάχνω να βρω μερικές ειδήσεις, για να γράψω και να ανεβάσω ένα μικρό άρθρο. Πάντα λέω στον εαυτό μου ότι θα έπρεπε να ανεβάζω ειδήσεις πιο συχνά, αλλά…
Ποια είναι η άποψή σας για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στα σύγχρονα σχολεία, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό;
Φυσικά και θα ήθελα η γλώσσα αυτή να διδάσκεται περισσότερο, αλλά νομίζω πως κάθε καθηγητής οποιουδήποτε μαθήματος θα ήθελε να το δει να διδάσκεται πιο πολύ: Οι μαθηματικοί θα ήθελαν περισσότερες ώρες Μαθηματικών, οι ιστορικοί θα ήθελαν περισσότερες ώρες Ιστορίας, οι βιολόγοι θα ήθελαν περισσότερες ώρες Βιολογίας, και κάθε καθηγητής κάθε μαθήματος λέει πάντα το ίδιο, ότι το μάθημά του είναι ζωτικής σημασίας και ότι είναι το μόνο οι ώρες του οποίου δεν θα έπρεπε να μειωθούν.
«Θεωρώ τον εαυτό μου 100% Μεσογειακό, και με τη μελέτη των λατινικών και των ελληνικών (και όλων όσων είναι πίσω από αυτές τις γλώσσες) νιώθω στ’αλήθεια πως μελετώ ένα μέρος του εαυτού μου, το παρελθόν του μέρους του κόσμου στον οποίο ανήκω»
Πρόσφατα, το ελληνικό υπουργείο Παιδείας πήρε την απόφαση να μειώσει τις ώρες διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο. Έχετε να σχολιάσετε κάτι;
Σε γενικές γραμμές, συνδέεται με αυτό που είπα παραπάνω: Αν με ρωτήσετε τι πιστεύω για αυτό, θα σας πω ότι θα προτιμούσα να μη γίνει μια τέτοια μείωση, αλλά σε κάθε χώρα θα λάβεις την ίδια απάντηση από έναν καθηγητή Βιολογίας εάν μειωθούν οι ώρες Βιολογίας κλπ. Και μπορώ να πω εδώ πως αυτό είναι κάτι που επαναλαμβάνεται σε πολλά email που λαμβάνω από την Ελλάδα: Πολλοί, αφού εκφράσουν την ικανοποίησή τους για την ιστοσελίδα μου κλπ, παραπονιούνται ότι η μελέτη των αρχαίων ελληνικών σχεδόν εγκαταλείπεται από τις ελληνικές αρχές- εκφράζουν το παράπονο ότι η χώρα φαίνεται να ξεχνά το ίδιο της το παρελθόν.
Και τώρα στις «διαφορετικές» ερωτήσεις. Πιστεύετε ότι η γνώση της αρχαίας ελληνικής βοηθά στο «γνώθι σαυτόν» και την κατανόηση του κόσμου γενικότερα;
Πιστεύω ότι οι σπουδές σε κάθε τομέα που έχει βάθος σε βοηθούν να γνωρίσεις τον εαυτό σου και τον κόσμο σου, και ίσως το καλύτερο παράδειγμα για αυτό να είναι η μελέτη της Ιστορίας: Όσα περισσότερα γνωρίζουμε για το παρελθόν, τόσο καλύτερα θα είμαστε σε θέση να ετοιμάσουμε το μέλλον μας, όσο περισσότερο κοιτούμε πίσω, τόσο περισσότερο θα μπορούμε να δούμε εμπρός. Όσον αφορά στα ελληνικά, (και στα λατινικά, που αποτελούν το άλλο μισό των προσπαθειών μου) δεν πρόκειται απλά για τη γλώσσα: Είναι η ιστορία της Ελλάδας και της Ρώμης, η λογοτεχνία, οι φιλόσοφοι…ο σκοπός δεν είναι μόνο να ξέρουμε πως ο αόριστος του «λαμβάνω» είναι το «έλαβον» ή ότι ο παρακείμενος του nascor είναι το natus sum, απλά και μόνο για να το ξέρουμε, αλλά να ξέρουμε τη γλώσσα για να μπορούμε να διαβάσουμε τους αρχαίους συγγραφείς στη γλώσσα τους, να έρθουμε σε επαφή μαζί τους.
«Ένας κόσμος όπου η κυρίαρχη δύναμη θα ήταν μια μεσογειακή χώρα θα ήταν πραγματικά διαφορετικός»
Ας φανταστούμε ένα υποθετικό σενάριο- έναν κόσμο εναλλακτικής ιστορίας, όπου τα αρχαία ελληνικά- ειδικότερα η Ελληνιστική Κοινή- αποτέλεσαν την κυρίαρχη γλώσσα για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αρκετά για να πάρουν τα ελληνικά τη θέση των σημερινών αγγλικών. Πόσο διαφορετικός πιστεύετε ότι θα ήταν αυτός κόσμος, και με ποιους τρόπους; Ρωτώ από άποψης πολιτιστικής ανάπτυξης, επιστήμης, κοσμοθεωρίας- η πολιτική και η γεωπολιτική αποτελούν διαφορετικούς τομείς, οπότε ας μην πάμε εκεί.
Τώρα μπαίνουμε στον χώρο της Φιλοσοφίας της Ιστορίας: Τι θα είχε συμβεί αν…; Φυσικά, η κυριαρχία της γλώσσας θα περιελάμβανε την κυριαρχία όλου του πολιτιστικού υποβάθρου της, αλλά φοβάμαι πως αυτό που θα καθόριζε το πώς θα ήταν τα πράγματα από πλευράς της πολιτιστικής ανάπτυξης είναι το τομέας στον οποίο μου ζητάτε να μην επεκταθούμε: Η πολιτική και η γεωπολιτική. Αν σκέφτεστε έναν κόσμο όπου τα ελληνικά έχουν παραμείνει η κυρίαρχη γλώσσα, τότε αυτομάτως σκέφτεστε έναν κόσμο όπου η Ελλάδα αποτελεί την κυρίαρχη, παγκόσμιας εμβέλειας υπερδύναμη και αυτομάτως σκέφτεστε έναν κόσμο όπου οι ΗΠΑ δεν έχουν εξελιχθεί στην παγκόσμιας εμβέλειας υπερδύναμη που είναι τώρα. Είναι αδύνατον να γνωρίζουμε πώς θα είχε εξελιχθεί ο κόσμος, επειδή δεν μιλάμε απλά για αντικατάσταση μιας χώρας από μια άλλη, αλλά για αντικατάσταση μιας σειράς γεγονότων αιώνων από μια άλλη- αλλά κατά την άποψή μου, το βασικό στοιχείο που θα είχε χαρακτηρίσει αυτόν τον εναλλακτικό κόσμο θα ήταν ότι η Ελλάδα είναι μεσογειακή χώρα. Αυτό θα είχε αλλάξει τα πάντα: Ένας κόσμος όπου η κυρίαρχη δύναμη θα ήταν μια μεσογειακή χώρα θα ήταν πραγματικά διαφορετικός.
Ας φανταστούμε ότι η ανθρωπότητα έρχεται σε επαφή με έναν εξωγήινο πολιτισμό. Θα έπρεπε να βρεθούν μέθοδοι επικοινωνίας, και κάποια στιγμή αυτή η επικοινωνία θα έπρεπε να πάει πέρα από τις έννοιες, τα μαθηματικά κτλ- σε κάποια φάση θα έπρεπε να τους διδάξουμε μια γλώσσα (υποθέτοντας ότι θα είχαν τη δυνατότητα να εκφραστούν μέσω μιας γλώσσας, φυσικά). Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα ήταν καλή επιλογή τα αρχαία ελληνικά; Ναι/ όχι και γιατί;
Σε γενικές γραμμές αυτό συνδέεται με την προηγούμενη ερώτηση: Θα ήταν καλή επιλογή μόνο αν ήταν η κυρίαρχη γλώσσα. Η καλύτερη γλώσσα θα είναι πάντα η πιο κοινή γλώσσα μεταξύ μας. Φυσικά και θα μου άρεσε όλος ο γαλαξίας να μιλά αρχαία ελληνικά και λατινικά, αλλά η κατάσταση της γλώσσας είναι αυτή που είναι, ας είμαστε ρεαλιστές.
Εν τέλει, μια πιο προσωπική ερώτηση: Πώς σας έχει επηρεάσει προσωπικά η μελέτη και γνώση των αρχαίων ελληνικών;
Δεδομένου του ότι οι μελέτες των αρχαίων ελληνικών και λατινικών για εμένα πάνε παράλληλα, μοιράζω τον χρόνο μου εξίσου μεταξύ τους. Και η μελέτη και των δύο γλωσσών με έχει επηρεάσει με τον ίδιο τρόπο που η μελέτη των Μαθηματικών επηρεάζει έναν μαθηματικό ή η μελέτη της Ιστορίας επηρεάζει έναν ιστορικό: Σου παρέχει μια πλήρη εικόνα του τομέα εξειδίκευσής του, και η πιο άμεση επίδραση είναι ότι μπορώ να αφοσιωθώ στη μελέτη ενός αντικειμένου που μου αρέσει. Το να είσαι σε θέση να δουλεύεις πάνω σε κάτι που σου αρέσει είναι μεγάλο πλεονέκτημα στη ζωή, και συνειδητοποιείς ότι σε ολοκληρώνει- αλλά φυσικά το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί από έναν/ μία βιολόγο που περνά τη ζωή του/ της στο εργαστήριο. Επίσης, ας λάβουμε υπόψιν ότι θεωρώ τον εαυτό μου 100% Μεσογειακό, και με τη μελέτη των λατινικών και των ελληνικών (και όλων όσων είναι πίσω από αυτές τις γλώσσες) νιώθω στ’αλήθεια πως μελετώ ένα μέρος του εαυτού μου, το παρελθόν του μέρους του κόσμου στον οποίο ανήκω. Έχω επίσης μελετήσει, για παράδειγμα, γερμανικά και ρωσικά (βασικά μου αρέσουν όλες οι γλώσσες) αλλά…είμαι 100% Μεσογειακός.