Η6η Ιουλίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα για τις Ζωονόσους, τις ασθένειες που μεταδίδονται στον άνθρωπο από τα ζώα. Ορισμένες ζωονόσοι, ιδιαίτερα όσες έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας ή και πανδημίας, μας θυμίζουν τον ανήθικο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους πιο αδύναμους.
από τη Χριστίνα Παπή
Η καταστρατήγηση των δικαιωμάτων των ζώων έχει τραγικές συνέπειες σε κάθε τομέα της ζωής μας -και στη δημόσια υγεία. Εάν σεβόμασταν τα δικαιώματα όλων των ζώων, θα είχαμε αποφύγει αρκετές επιδημίες. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον τρεις στις πέντε νέες αναδυόμενες λοιμώδεις ασθένειες συσχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την κατανάλωση ζωικών προϊόντων.
Από τη Ισπανική Γρίπη μέχρι και τη νόσο COVID-19, που συνεχίζει να μας πλήττει, έχουμε παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στα ζώα εκτροφής, οι οποίοι μεταπήδησαν στο ανθρώπινο είδος. Οι ιοί αυτοί της γρίπης έχουν τη δυνατότητα να μεταλλάσσονται πολύ περισσότερο από άλλους, με αποτέλεσμα την εμφάνιση νέων χαρακτηριστικών ιδιοτήτων που τους επιτρέπουν να μεταπηδούν από το ένα ζωικό είδος στο άλλο.
Οι πιθανότητες να συμβούν γενετικές μεταλλάξεις σε μεγάλη κλίμακα, και συνεπώς η εξάπλωση νέων λοιμώξεων με διαστάσεις πανδημίας, αυξάνουν από το συνωστισμό, την εκτροφή και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης μεγάλου αριθμού ζώων. Ακόμη όμως και η πιο μικρή κτηνοτροφική μονάδα μας εκθέτει στην παρουσία παθογόνων μικροβίων. Επίσης, οι μεταφορές ζώων για εμπορικούς σκοπούς και η απομάκρυνσή τους από το φυσικό τους περιβάλλον καταργούν τις αποστάσεις που προστατεύουν τον ανθρώπινο πληθυσμό από τους μικροοργανισμούς άλλων ειδών, που φυσιολογικά θα ζούσαν μακριά μας.
Η εκμετάλλευση ειδών όπως οι χοίροι, τα κοτόπουλα και οι πάπιες, συνεπάγεται μεταπήδηση ιών γρίπης στο ανθρώπινο είδος, καθώς πρόκειται για ζώα που αποτελούν το φυσικό «ρεζερβουάρ» των ιών. Είναι δηλαδή οι φυσικοί ξενιστές που στον οργανισμό τους πολλαπλασιάζονται και άρα μεταλλάσσονται οι ιοί της γρίπης. Από την άλλη, το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι «εκπαιδευμένο» να αμύνεται σε αυτά τα παθογόνα και έτσι νοσούμε με συμπτώματα που μπορεί να περιλαμβάνουν βαριά κλινική εικόνα και να έχουν θανατηφόρο κατάληξη.
Από τις πιο τραγικές περιπτώσεις πανδημίας που προκάλεσαν ιοί τύπου Α, Η1Ν1 ήταν η Ισπανική Γρίπη που έπληξε την ανθρωπότητα μεταξύ 1918 και 1920. Κατά πάσα πιθανότητα προήλθε από εκτροφεία χοίρων και πουλερικών στο Κάνσας. Ο ιός σύντομα διασπάρθηκε σε όλη την υφήλιο. Υπολογίζεται πως νόσησαν περίπου 500,000,000 άνθρωποι, ενώ κατέληξαν, σύμφωνα με επιεικείς μετρήσεις, τουλάχιστον 17,000,000, όταν ο πληθυσμός της Γης ήταν τέσσερις με πέντε φορές μικρότερος από ότι σήμερα.
Παρά τις προόδους της επιστήμης, ο κίνδυνος κάποιας μη ελεγχόμενης πανδημίας είναι υπαρκτός. Η Γρίπη των Πτηνών, των Χοίρων, το Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο (SARS), το Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS), ο Έμπολα, το AIDS και άλλα νοσήματα που προήρθαν από την κατανάλωση ζώων, φαίνεται δεν ήταν αρκετά. Τώρα μας προειδοποιεί μία ακόμα νέα, αναδυόμενη ασθένεια, η COVID-19, που τα συνολικά της θύματα έχουν φτάσει το μισό εκατομμύριο παγκοσμίως και εξακολουθούν να αυξάνονται. Ενώ η πορεία της πανδημίας από το νέο κορωνοϊό φαίνεται να είναι απρόβλεπτη και να μην έχει λήξει ακόμα, πρόσφατα εντοπίστηκε νέος ιός της γρίπης σε εκτροφεία χοίρων στην Κίνα, ο οποίος έχει ήδη προσβάλλει ανθρώπους και φέρει χαρακτηριστικά γονίδια που του προσδίδουν δυνατότητα διασποράς σε βαθμό πανδημίας!
Με την κατανάλωση ζώων και παραγώγων τους συνδέονται και άλλες παθήσεις, αλλά που προκαλούνται από άλλους παθογόνους παράγοντες, όπως ορισμένα βακτήρια. Παραδείγματα είναι η σαλμονέλλωση, η λιστερίωση, η βρουκέλλωση, κ.ά. Οι βακτηριακές λοιμώξεις που συσχετίζονται με την εκμετάλλευση των ζώων δεν οφείλονται μόνο στην κατανάλωση ζωικών προϊόντων: η ανάπτυξη βακτηρίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά, εξαιτίας των οποίων πεθαίνουν τουλάχιστον 800.000 άνθρωποι παγκοσμίως ανά έτος, συνδέεται με το ότι η πλειονότητα της παγκόσμιας παραγωγής αντιβιώσεων καταλήγει στην κτηνοτροφία. Χρειαζόμαστε διαρκώς νέα, πιο ισχυρά αντιβιοτικά, για να αντιμετωπίσουμε λοιμώξεις από ολοένα και πιο ανθεκτικά βακτήρια. Θα ήταν πολύ καλύτερο εάν αντιμετωπίζαμε το πρόβλημα στη ρίζα του και περιορίζαμε την κατανάλωση ζωικών παραγώγων!
Άραγε πόσες ακόμη απειλές από ζωονόσους θα χρειαστεί να υπάρξουν πριν κατανοήσουμε την αναγκαιότητα της φυτοφαγικής μετάβασης; Η Παγκόσμια Ημέρα Ζωονόσων ας γίνει αφορμή για να προβληματιστούμε και να υιοθετήσουμε το πρότυπο ζωής που θα προστατεύσει τα δικαιώματα των ζώων και μαζί την υγεία όλων μας.
Η Χριστίνα Παπή είναι ιατρός, εκπρόσωπος του Κόμματος για τα Ζώα