Tο τηλεφώνημα στο φίλο μου τον Γιώτη, κτηνοτρόφο σε ένα χωριό του Δυτικού Ζαγοριού, δίπλα στη χαράδρα του Βίκου, έγινε περασμένα μεσάνυχτα και μάς βρήκε στο μαγαζί τού χωριού:
“Έλα γρήγορα πάνω, η αρκούδα έφαγε τον Καλέση”.
Την κλήση έκανε ο τρομαγμένος νεαρός τσοπάνος του, που ξενυχτούσε τα πρόβατα στα καλοκαιρινά βοσκοτόπια της Τύμφης.
Ο Γιώτης ταράχτηκε, γιατί ο Καλέσης είναι ο μεγάλος αρσενικός σκύλος του κοπαδιού και χωρίς αυτόν τα πράγματα γίνονταν πολύ δύσκολα, αφού δύο αρκούδες γυρόφερναν στην περιοχή και σχεδόν κάθε βράδυ έκαναν επιθέσεις στα ζώα του χωριού. “Φύλακας άγγελος” των κοπαδιών και της ορεινής οικονομίας
Όταν φτάσαμε, βρήκαμε τον Καλέση καταματωμένο, αλλά, περιέργως, όχι τραυματισμένο.
Καθόταν ατάραχος σε ένα λοφάκι και αφουγκραζόταν το κοπάδι.
Το αίνιγμα έλυσε ο Γιώτης:
“Πάλεψε με την αρκούδα και αυτή τον δάγκωσε στο λαιμό, αλλά τραυματίστηκε στα καρφιά της λαιμαριάς του
Τα αίματα είναι δικά της”.
Ο Καλέσης, τεράστιος (το κεφάλι του ίσα που χωρούσε στην αγκαλιά μου) και σοβαρός – σοβαρός, κουνούσε ήρεμα την ουρά του στο αφεντικό του, σαν να μην είχε προηγηθεί πριν λίγη ώρα η φοβερή μάχη με το θηρίο.Αυτός είναι ο “Ελληνικός Ποιμενικός”: γενναίος, ρωμαλέος, πιστός, ανεξάρτητος σαν χαρακτήρας αλλά και απόλυτα αφοσιωμένος στο κοπάδι.
Για χιλιάδες χρόνια οι κτηνοτρόφοι μας στην Πίνδο στηρίζονται στις απαράμιλλες ικανότητές του για να προστατεύουν τα ζώα τους από λύκους και αρκούδες, που ζουν στα παρθένα δάση της Ελλάδας.
Οι παλιοί τσοπάνηδες ήταν πολύ περήφανοι για τους σκύλους τους και είχαν αμέτρητες ιστορίες να διηγηθούν για τα κατορθώματά τους με λύκους και αρκούδες.
Διάλεγαν πάντα τα καλύτερα κουτάβια από κάθε γέννα, ώστε να διατηρούν καλή “σεριά”.
Έδιναν στους σκύλους τους βλάχικα ονόματα: Νταβέλης, Καλέσης Μπαλίκας, Αράπης, Σαμπάνης, Σαμπούτης, Γκεσούλης, Μπέλλα (τα περισσότερα δήλωναν το χρώμα του σκύλου).
Το τσομπανόσκυλο είναι ο πιο κρίσιμος κρίκος της ισορροπίας μεταξύ ανθρώπου και άγριων θηρευτών στο ορεινό οικοσύστημα, που βρίσκονται σε αδιάκοπη σύγκρουση, η οποία κάποια στιγμή καταλήγει στη θανάτωση του άγριου ζώου για να σταματήσουν οι ζημιές που προκαλεί στα ζωντανά.
Ορθά οι οικολογικές οργανώσεις εκτίμησαν ότι πρέπει ο σκύλος αυτός να προστατευτεί και να διαδοθεί ξανά στους κτηνοτρόφους.
Είναι ίσως η πιο εύστοχη παρέμβαση από όσες έχουν υιοθετήσει στην προσπάθεια να βοηθηθεί ο κτηνοτρόφος απέναντι στην όλο και αυξανόμενη απειλή της αρκούδας, της οποίας οι πληθυσμοί μεγαλώνουν ραγδαία στο Ζαγόρι και την υπόλοιπη Πίνδο.
Αναζητούν προικισμένους αντιπροσώπους τής ράτσας και οργανώνουν την εκτροφή και διανομή τους εκεί που πρέπει, ωστόσο ο ρυθμός παράδοσης σκύλων είναι εξαιρετικά χαμηλός και πρέπει να επιταχυνθεί.
Είδος υπό εξαφάνιση
Δυστυχώς, ο Ελληνικός Ποιμενικός κινδυνεύει με εξαφάνιση και υπολογίζεται ότι έχουν απομείνει μόνο 3.000 καθαρόαιμα άτομα.
Δεν προσέχτηκε η καθαρότητά του.
Παρά την ιδιαίτερη γεωμορφολογία της χώρας μας, που αποτέλεσε φυσικό εμπόδιο στην επιμειξία της φυλής του σκύλου αυτού για εικοσιτέσσερις αιώνες στον ελλαδικό χώρο, ελάχιστα άτομα καθαρόαιμων Ελληνικών Ποιμενικών σκύλων έχουν απομείνει σήμερα, καθώς τα τελευταία χρόνια η ράτσα μπασταρδεύτηκε με άλλες, αφού τα σκυλιά γυρνούν ελεύθερα.
Το χειρότερο, κάποιοι κτηνοτρόφοι δεν εκτίμησαν σωστά αυτό που είχαν κληρονομήσει από την φυσική επιλογή αιώνων και έφεραν ξένες ράτσες “ποιμενικών”, όπως λυκόσκυλα, που αποδείχτηκαν εντελώς ακατάληλλες για τις δύσκολες συνθήκες της περιοχής μας.
Σκύλος από σπουδαία γενιά…
Τώρα που η αρκούδα αυξάνεται και πληθύνεται, αναδεικνύεται η υπεροχή του μοναδικού σκύλου που απέκτησε πια τη διεθνή αναγνώριση και την ονομασία “Ελληνικός Ποιμενικός”.
Η παρουσία του είναι τεκμηριωμένη στα ορεινά βοσκοτόπια από τα αρχαία χρόνια.
Πιστεύεται βάσιμα ότι η σημερινή μορφήαποτελεί την εξέλιξη της αρχαίας φυλής των Μολοσσών ή Ηπειρωτικών σκύλων.
Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Πύρρος χρησιμοποίησαν αυτόν τον σκύλο στις εκστρατείες τους, ενώ ο Πλάτων κάνει λόγο για το θάρρος του.
Τυπικό δείγμα ελληνικού μολοσσού, από τα ελάχιστα που έχουν μείνει.
Κάποιοι κυνολόγοι, βασισμένοι σε σωματικά χαρακτηριστικά του, πιστεύουν ότι ίσως είναι εξέλιξη του πανάρχαιου “αρκουδόσκυλου”, από το οποίο προήλθε, όπως λέει και το όνομα, η αρκούδα.
Είναι μια εντυπωσιακή εκδοχή, που μένει να αποδειχθεί από έρευνες του DNA.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που υιοθετούν τον μεγάλο βουνίσιο σκύλο για κατοικίδιο και φύλακα και δηλώνουν εξαιρετικά ικανοποιημένοι από την άψογη συμπεριφορά του και φιλικότητα, καθώς την ασφάλεια που παρέχει και σε περιβάλλον μακριά από τον φυσικό του χώρο. Πάντως δεν είναι φτιαγμένος για το διαμέρισμα…
Χαρακτηριστικά
Ο Ελληνικός Ποιμενικός, είναι μεγαλόσωμος και εντυπωσιακός, μάλιστα μερικοί αρσενικοί φτάνουν ακόμα και τα 60 κιλά βάρος και 0,75 μ. ύψος!
Τα χρώματα ποικίλουν από το κατάλευκο έως μαύρο, το καστανόφαιο, αλλά κάποιοι έχουν και ποικίλες αποχρώσεις.
Το κεφάλι είναι ογκώδες και ο τράχηλος φαρδύς.
Έχει μεγάλους κυνόδοντες και κινείται με το “βάδισμα της αρκούδας”.
Διαθέτει ισχυρότατο ένστικτο φύλαξης και καταδίωξης, είναι ήρεμος αλλά με φοβερές εκρήξεις επιθετικότητας, όταν απειλείται το κοπάδι.
Ποιος δεν τρόμαξε όταν βρέθηκε κοντά σε στάνη και του “χύθηκαν” ομαδικά μερικοί από αυτούς τους γίγαντες, με προτεταμένα τα δόντια, και μάλιστα σε κύκλο, ώστε να μην ξέρει από πού να φυλαχτεί, όπως κάνουν και με τους άγριους κυνηγούς;
Και όμως είναι τόσο υπάκουος στο αφεντικό του, που με ένα απλό νεύμα του “σβήνει ακαριαία τον διακόπτη” της επιθετικότητας και στέκεται ακίνητος να επιτηρεί τον “εισβολέα”.
Μπορεί να ζήσει 8 έως 16 χρόνια.
Αντέχει στην πείνα, προσαρμόζεται πολύ άνετα σε περιβάλλον με χαμηλές θερμοκρασίες και μπορεί να αντέξει για ώρες το βάδισμα στο χιόνι.
Αντίθετα, του είναι αρκετά δύσκολη η διαβίωση σε θερμά κλίματα ή στην πόλη, χωρίς ωστόσο να είναι αδύνατο.
Ως σκύλος εργασίας, έχει ανάγκη από καθημερινή άσκηση και εκτόνωση, κάτι που εξασφαλίζεται από τη διαβίωσή του κοντά σε κοπάδι.
Έχει μεγάλη αντοχή και μπορεί να διανύσει μεγάλες αποστάσεις, ενώ είναι ταυτόχρονα πάντα σε επαγρύπνηση για την προστασία του κοπαδιού.
Αυτά τα χαρακτηριστικά τον έκαναν πολύτιμο στη νομαδική κτηνοτροφία, που επί χιλιάδες χρόνια ασκήθηκε από τους πληθυσμούς της Ηπείρου, αλλά και άλλων ελληνικών ορεινών περιοχών.
Είναι καλό να του εξασφαλίζεται προστασία από το κρύο ή τη ζέστη, με την κατασκευή κατάλληλου καταλύματος κοντά στα ζώα του κοπαδιού, άφθονο νερό και τροφή.
Βέβαια αρκετοί κτηνοτρόφοι δεν είναι τόσο προσεκτικοί στις υποχρεώσεις τους απέναντι στον φύλακα άγγελό τους και αρκετοί, δυστυχώς, χάνουν εξαιρετικούς σκύλους γιατί δεν τους παρέχουν σωστή (μερικοί ούτε και στοιχειώδη) κτηνιατρική φροντίδα.
Ήξερες ότι ο Ελληνικός Ποιμενικός…
Έχει τρίχωμα πυκνό, με διπλό μανδύα για να προστατεύεται από τις ακραίες καιρικές συνθήκες των ορεινών περιοχών.
Διαθέτει άριστη όσφρηση, όραση και ακοή, που σε συνδυασμό με τη διάπλαση και τον χαρακτήρα του, τον καθιστούν ιδανικό σκύλο φύλαξης.
Στον ποιμενικό χαρακτήρα του ζώου διακρίνεται η ανεξαρτησία δράσης, η υψηλή αίσθηση του ζωτικού χώρου, η επιθετικότητα προς τα άγρια ζώα, το θάρρος, η πίστη στην ομάδα και η αφοσίωση σε ένα άτομο.
Ο λύκος, χρησιμοποιεί τη μέθοδο του αντιπερισπασμού για να επιτεθεί σε ένα κοπάδι.
Ο Ελληνικός Ποιμενικός, δεν παραπλανάται, και δεν εγκαταλείπει το κοπάδι, με αποτέλεσμα να “δυσκολεύει” τα άγρια ζώα.
Είναι μύθος ότι όταν κόβουμε τα αυτιά του Ελληνικού Ποιμενικού ακούει καλύτερα.
Το κόψιμο των αυτιών και της ουράς στους σκύλους αποτελεί επίπονο ακρωτηριασμό δεν εξυπηρετεί κανέναν απολύτως σκοπό.
Μενέλαος Χρόνης
Φωτογραφίες: Ελληνικός Ποιμενικός