Το όνομα Μελίνα Μερκούρη είναι συνώνυμο με τους αγώνες δεκαετιών για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στο μέρος, όπου ανήκουν.
Η Μελίνα Μερκούρη αφιέρωσε την πορεία της στην πολιτική στον αγώνα για τον επαναπατρισμό των Μαρμάρων του Παρθενώνα, ενώ στις ομιλίες της ο τόνος της φωνής της αλλά και οι λέξεις που επέλεγε να χρησιμοποιήσει έβρισκαν έναν ολόκληρο λαό σύμφωνο.
«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας».
Το 1981, όταν και έγινε για πρώτη φορά υπουργός Πολιτισμού έβαλε σκοπό της ζωής της να αγωνιστεί κόντρα στις πιθανότητες, για να μάθουν όλοι και ιδίως όσοι δεν γνώριζαν την αλήθεια για τα γλυπτά του Παρθενώνα.
«Δεν υπάρχουν “Ελγίνεια Μάρμαρα”. Υπάρχουν Γλυπτά του Παρθενώνα, όπως υπάρχει ο Δαβίδ του Michael Angelo».
Η Μελίνα Μερκούρη δεν δίσταζε να φέρει σε δύσκολη θέση τους εκπροσώπους της εκάστοτε βρετανικής κυβέρνησης, κάθε φορά που της δινόταν η ευκαιρία, με τις εφημερίδες της εποχής να γράφουν για τις «πύρινες» ομιλίες της και τις κινήσεις της.
Το 1986 ταξίδεψε στην Οξφόρδη όπου μίλησε σε ένα debate για την επιστροφή των Μαρμάρων.
«Πρώτη μίλησε υπέρ του ψηφίσματος η κυρία Μερκούρη που αμέσως απέρριψε τον όρο «Ελγίνεια Μάρμαρα. Έχομε είπε τον Δαβίδ του Μιχαήλ ᾿Αγγελου, τον Ερμή του Πραξιτέλη, αλλά Ελγίνεια Μάρμαρα, από πού κι ως πού;»
Το πάθος της παρέμενε το ίδιο, όπως και η πίστη της αλλά και η όρεξη να βάλει την υπογραφή της σε μία ιστορική εξέλιξη.
«Η κ. Μερκούρη είπε πως οι Έλληνες θέλουν τα Μάρμαρα πίσω στην Ελλάδα, γιατί τα δημιούργησαν. Είναι η ψυχή μας, ο αγώνας μας, το όνομά μας, η ταυτότητά μας», είπε η υπουργός «ενώ για σας τους Βρετανούς είναι μόνο θαυμάσια αγάλματα».
Μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής της, συνέχισε τον αγώνα, με την ίδια όρεξη. Δίχως όμως να υπάρξει η πολυπόθητη εξέλιξη που περίμενε. «Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ».
Σήμερα, 41 χρόνια από τη μέρα που καθήλωσε για πρώτη φορά τους εκπροσώπους διεθνών ΜΜΕ, το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα επανέρχεται στο προσκήνιο. Με τους ελληνικούς θησαυρούς να παραμένουν στο βρετανικό μουσείο παρά τις αντιδράσεις.