Το Πάσχα, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας μετά τα Χριστούγεννα. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας λοιπόν γιορτάζεται με μοναδικό τρόπο με τα έθιμα και τις παραδόσεις να ζωντανεύουν όλα μέσα σε μια ατμόσφαιρα ξεχωριστής κατάνυξης.
Το βάψιμο και το τσούγκρισμα των αυγών, η Περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους και η μεταφορά του Αγίου Φωτός από την εκκλησία στο σπίτι είναι ο κοινός παρονομαστής. Η κάθε περιοχή όμως έχει και τον δικό της τρόπο που γιορτάζει τόσο τα Πάθη όσο και την Ανάσταση.
Στο Καστελλόριζο ο χορός των κοριτσιών που στήνεται στον αυλόγυρο του Μητροπολιτικού ναού το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, είναι από τα γραφικότερα λαμπριάτικα έθιμα. Για τις περιορισμένες κοπέλες του νησιού είναι ένα από τα κυριότερα γεγονότα της ζωής τους. Είναι η μόνη περίπτωση να δουν και να τις δουν τα παλικάρια του νησιού.
Στην Κορώνη, τη Μεγάλη Παρασκευή το πρωί, τα παιδιά, κρατώντας ένα σταυρό στο χέρι, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα πάθη του Χριστού. Τα φιλεύουν με κουλούρια, κόκκινα αυγά ή λεφτά.
Στο Καστανόφυτο Καστοριάς, τα παιδιά του χωριού, παίρνουν από την εκκλησία το χελιδόνι, (ξύλινο ομοίωμα περιστεριού) το κρατούν με ένα ξύλο ψηλά, το στολίζουν με λουλούδια και το περιφέρουν στα σπίτια. Κατά την περιφορά μαζεύουν δώρα και αυγά κόκκινα
Στη Σπάρτη, όταν γυρίσουν τον Επιτάφιο, τον ξεστολίζει ο καντηλανάφτης, ο οποίος παίρνει τα κεριά και τα φυλάει. Την άλλη μέρα, τα βάζει ο παπάς σε ένα δίσκο με τα σταυρολούλουδα και τα μοιράζει στις γυναίκες. Τα λουλούδια αυτά, οι γυναίκες τα κρατούν ως φυλαχτό και όταν αρρωστήσει ένα παιδάκι βάζουν στα κάρβουνα λίγο νερό και μερικά σταυρολούλουδα και το λιβανίζουν.
Στις Σέρρες ξεχωριστή σημασία έχει και η συνήθεια των γυναικών, να τοποθετούν στη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, πάνω σε τραπέζι μπροστά από το κατώφλι της Εξώπορτας, την εικόνα του Εσταυρωμένου ανάμεσα σε άνθη, αναμμένα κεριά και θυμιάματα. Δίπλα τοποθετούν ένα πιάτο με χλόη φακής, ή κριθαριού, την οποία έχουν φυτέψει για αυτό το σκοπό, κάποια ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής.
Στο Λεωνίδιο Αρκαδίας ένα από τα έθιμα που ξεχωρίζει είναι με τα αυτοσχέδια μικρά αερόστατα, που φέγγουν στον ουρανό της Αρκαδίας και εξαφανίζονται. Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά.
Στη Ναύπακτο, το βράδυ της Μ. Παρασκευής, πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες, ακολουθούν την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι. Εκεί βρίσκονται αναμμένες δάδες, ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου. Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν ένα μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι συνθέτοντας μία φαντασμαγορική εικόνα. Το έθιμο συνδυάζει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στον χώρο αυτό.
Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών» (ομάδες παικτών) ή αλλιώς σαϊτοπόλεμος. Σύμφωνα με το θρύλο, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν σαΐτες γεμάτες εκρηκτικά και αναχαίτισαν το ιππικό των Τούρκων, τρομάζοντας τα άλογα τους και αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι η νίκη σε μια μάχη δεν αποκτιέται μόνο μέσα από την αριθμητική υπεροχή. Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.
Στην Αράχωβα, ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν γύρω στα 500 άτομα, ντυμένα όλα με παραδοσιακές Αραχωβίτικες ενδυμασίες. Από την Κυριακή ξεκινάει το «Πανηγυράκι του Αγίου Γεωργίου», όπως το λένε οι ντόπιοι, που διαρκεί μέχρι την Τετάρτη και περιλαμβάνει χορούς, τραγούδια και αγωνίσματα, όπως η σφαιροβολία, η πάλη και το σήκωμα της πέτρας.
Κυκλάδες
Στην Πάρο, η περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας, κάνει δεκαπέντε περίπου στάσεις. Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Όταν τελειώσει ο επιτάφιος τα κεριά δεν τα πετάνε αλλά τα κρατούν και όταν έχει φουρτούνα, βρέχει ή αστράφτει, τα ανάβουν για να περάσει η κακοκαιρία.
Στην Κύθνο την Κυριακή του Πάσχα κάνουν…κούνια . Στην πλατεία του νησιού στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο. Εκτός από το έθιμο της «Κούνιας», το βράδυ του Μ.Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του «συχώριου». Όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.
Στη Σύρο οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι γιορτάζουν συγχρόνως τις μέρες του Πάσχα. Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Ανω Σύρο ξεκινούν από τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον Ιερό Ναό Ευαγγελιστών, οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων, από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και τη Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως. Κατά την περιφορά τους συναντώνται στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση.
Δωδεκάνησα
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «Νιπτήρας». Στολίζεται με λαμπρές βάγιες και ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Την Μ.Πέμπτη γίνεται αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» του Νιπτήρα σε κεντρική πλατεία της Χώρας, όπου ο Ηγούμενος πλένει τα πόδια 12 μοναχών, όπως έκανε και ο Ιησούς με τους μαθητές του. Την Κυριακή του Πάσχα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο μπορούμε να το ακούσουμε σε επτά γλώσσες (ιταλικά, ρώσικα, γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, σέρβικα και αρχαία ομηρικά ελληνικά).
Νησιά Β.Α Αιγαίου
Στη Χίο, ο γνωστός πλέον ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Από τα αυτοσχέδια κανονάκια, που έφτιαχναν οι ενορίτες φτάσαμε στις σημερινές αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες, τα τελευταία χρόνια, φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργούν οι ρουκέτες, όταν εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου εντυπωσιακό. Εξαιτίας ατυχημάτων, τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.
Επτάνησα
Στην Κέρκυρα, οι «μπότιδες» πέφτουν… βροχή. Στις 11 το πρωί του Μ. Σαββάτου όταν τελειώσει η ακολουθία της πρώτης Ανάστασης στη Μητρόπολη και αφού τελειώσει και η περιφορά του επιταφίου του Αγίου Σπυρίδωνα, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία γεμάτα νερό (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».
Κρήτη
Στα περισσότερα χωριά της Κρήτης, πριν την ανάσταση, όλα τα παιδιά μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στα προαύλια των εκκλησιών. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή του τοποθετούν τον Ιούδα, ένα σκιάχτρο κατασκευασμένο από ένα παλιό κουστούμι και την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα και οι καμπάνες των χωριών χτυπούν συνεχώς.
ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ
Κόκκινα αυγά: Συμβολίζουν με το κόκκινο χρώμα τους το αίμα του Χριστού.
Αρνί: Συμβολίζει τους πιστούς από την παραβολή του Χριστού με τον βοσκό.
Σταυρός: Συμβολίζει το Σταυρό πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Χριστός.
Λαμπάδα: Συμβολίζει το φως που έφερε ο Χριστός νικώντας το θάνατο και κατ’ επέκταση το σκοτάδι με την Ανάστασή του.
Πυροτεχνήματα: Με το θόρυβο και το φως που κάνουν λέγεται ότι διώχνουν τα κακά πνεύματα.