Η ιστορία της Αγίας Αγάθης μπορεί να μην είναι από τις πιο γνωστές που υπάρχουν όμως λόγω του μαρτυρίου που βίωσε έχει καθιερωθεί να την τιμούμε ως προστάτιδα του μαστού και των παθήσεων του.
H συγκλονιστική ιστορία της Αγίας Αγάθης και το μαρτύριο
Προστάτιδα του μαστού και ιάτειρα των παθήσεων αυτού είναι η Αγία Αγάθη. Ἡ Ἁγία Μάρτυς Ἀγάθη καταγόταν ἀπὸ τὴν Κατάνη τῆς Σικελίας. Τὸ λατινικὸ Μαρτύριον, ποὺ εἶναι ἀρχαιότερο, ὅπως καὶ τὸ Ἐγκώμιον, ποὺ συνέταξε ὁ Πατριάρχης Μεθόδιος, δὲν ἀναφέρουν τὴν ἰδιαίτερη πατρίδα της. Ἀντίθετα ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς σημειώνει ὅτι τόπος καταγωγῆς τῆς Ἁγίας ἦταν τὸ Παλέρμο. Τὴν πληροφορία αὐτὴ υἱοθέτησαν ἀβασάνιστα καὶ οἱ ὑπόλοιποι Συναξαριστές, ἐπώνυμοι καὶ ἀνώνυμοι. Τὴν καταγωγὴ τῆς Ἁγίας Ἀγάθης ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κατάνης ἐνισχύει καὶ ὁ Ἅγιος Πέτρος, Ἐπίσκοπος Ἄργους, στὸ Ἐγκώμιον ποὺ ἔγραψε γιὰ τὸν σικελικῆς καταγωγῆς, ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κατάνης, Ἐπίσκοπο Μεθώνης Ἀθανάσιο.
Ὁ Ἅγιος Πέτρος ἀναφέρει μάλιστα ὅτι στὴν πόλη αὐτὴ ἡ Ἁγία γεννήθηκε, ἀνατράφηκε καὶ μαρτύρησε. Ἡ Ἁγία Ἀγάθη προερχόταν ἀπὸ εὐγενικὴ καὶ εὔπορη οἰκογένεια. Οἱ γονεῖς της ἦταν εἰδωλολάτρες καὶ πρέπει νὰ τοὺς ἔχασε σὲ μικρὴ ἡλικία. Ὅμως ἡ Ἁγία ἀπὸ παιδὶ ἔβαλε στὴν καρδιά της τὸν Χριστὸ καὶ ἀφιερώθηκε στὴν Ἐκκλησία. Ἡ Ἁγία Ἀγάθη μαρτύρησε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα Δεκίου (249 – 251 μ.Χ.). Τὸ μαρτύριο τῆς Ἁγίας ἄρχισε ὅταν ὁμολόγησε τὴν πίστη της στὸν Χριστό. Πρῶτα ἀσκήθηκε σὲ αὐτὴν ἕνας ψυχικὸς βιασμός, ποὺ εἶχε διάρκεια τριάντα ἡμέρες, χωρὶς ὅμως νὰ τὴν κάμψει. Βλέποντας ὁ ἔπαρχος τῆς Σικελίας Κυντιανός, ἄνθρωπος μὲ ἄγρια ἔνστικτα, τὴν σταθερότητα τῆς Ἁγίας, προσπάθησε νὰ μεταστρέψει τὸ φρόνημά της ὥστε νὰ θυσιάσει στοὺς θεούς.
Περισσότερες πληροφορίες για την ζωή της Αγίας Αγάθης
Ὕστερα τὴν παρέδωσε σὲ κάποια ἄπιστη γυναῖκα, ποὺ τὴν ὀνόμαζαν Ἀφροδισία καὶ τὶς θυγατέρες της, γιὰ νὰ τὴν πείσουν νὰ ἀρνηθεῖ τὴν πίστη της στὸν Κύριο. Ὅταν ἄκουσε ὁ Κυντιανὸς ἀπὸ τὴν Ἀφροδισία ὅτι ἡ Ἁγία Ἀγάθη παρέμενε ἄκαμπτη, πλημμύρισε ἀπὸ ὀργή. Διέταξε νὰ τὴν ὁδηγήσουν μπροστά του καὶ ἄρχισε πάλι τὶς ἀπειλές. Στὸν διάλογο ποὺ ἀκολούθησε, ἡ Ἁγία ὑποστήριξε μὲ πνευματικὴ ἀνδρεία καὶ παρὰ τὸ νεαρὸ τῆς ἡλικίας της, ὅτι εἶναι δούλη Χριστοῦ. Κατηγόρησε εὐθέως τὸν ἔπαρχο ὅτι πιστεύει σὲ ξόανα καί, μάλιστα, ἀναρωτήθηκε, πῶς ἕνας τόσο ἔξυπνος ἄνθρωπος παρουσιάζεται μὲ τὴν πίστη του τόσο ἀνόητος. Ὁ ἔπαρχος, μόλις ἄκουσε αὐτό, ράπισε τὴν Ἁγία καὶ διέταξε νὰ τὴν κρεμάσουν καὶ νὰ τὴν λογχίσουν. Παρὰ τοὺς φρικτοὺς πόνους, ἡ Ἁγία Ἀγάθη ἐξακολουθοῦσε νὰ ὁμολογεῖ τὴν πίστη της στὸν Χριστὸ καὶ νὰ δηλώνει ὅτι τὰ βασανιστήρια τῆς προξενοῦν χαρά, γιατί εἶναι πρόσκαιρα. Ὁ Κυντιανός, ἔξαλλος ἀπὸ ὀργή, διέταξε νὰ τὸν ἀποκόψουν τὸν μαστό. Ὕστερα ἀπὸ τὴν φρικώδη αὐτὴ πράξη τὴν ὁδήγησαν στὴ φυλακή.
Μόλις πλησίασαν τὰ μεσάνυκτα, ἐπισκέφθηκαν τὴν Ἁγία ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, μὲ μορφὴ γέροντα καὶ ἕνας Ἄγγελος, μὲ μορφὴ παιδιοῦ, ποὺ κρατοῦσε λαμπάδα. Ἄπλετο φῶς πλημμύρισε τὸ ὑγρὸ καὶ σκοτεινὸ κελὶ τῆς Ἁγίας. Ὁ Ἀπόστολος γιάτρεψε τὶς πληγές της καὶ ἀποκατέστησε τὸν κομμένο μαστό. Ἡ πόρτα τῆς φυλακῆς ἄνοιξε καὶ οἱ λοιποὶ κρατούμενοι ὠθοῦσαν τὴν Ἁγία νὰ ἀποδράσει. Αὐτή, ὅμως, σκεπτόμενη ἀπὸ τὴ μία ὅτι θὰ τιμωρηθοῦν οἱ δεσμοφύλακες ἂν δραπετεύσει καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅτι ἔπρεπε νὰ ὑπομείνει τὸ μαρτύριο, δὲν ἔφυγε ἀπὸ τὸ δεσμωτήριο. Τὴν τέταρτη ἡμέρα, ὁ Κυντιανὸς τὴν προσάγει στὸ δικαστήριο. Ἐκεῖ τῆς ἐπαναλαμβάνει ὅτι ἂν δὲν ὑπακούσει στὸ αὐτοκρατορικὸ διάταγμα καὶ δὲν θυσιάσει στοὺς θεούς, θὰ θανατωθεῖ. Καμιὰ ὅμως ἀπειλὴ δὲν ἔκαμψε τὴν Ἁγία. Ὁμολόγησε καὶ πάλι τὴν πίστη της στὸν Χριστὸ καὶ ἐπέδειξε τὶς θεραπευμένες πληγές της.
Ὁ ἀπάνθρωπος τότε ἔπαρχος διέταξε νὰ ρίξουν γυμνὴ τὴν Ἁγία Αγαθή πάνω σὲ αἰχμηρὰ κεραμίδια
Πάνω τους ἔκαιγαν κάρβουνα. Ξαφνικά, μεγάλος σεισμὸς ἔγινε στὴν πόλη τῆς Κατάνης καὶ προξένησε πολλὲς ζημιές. Ἀνάμεσα στὰ θύματα ἦταν ὁ σύμβουλος τοῦ ἔπαρχου Σιλουανὸς καὶ ὁ φίλος του Φαλκόνιος. Μπροστὰ σὲ αὐτὴν τὴν κατάσταση ὁ Κυντιανὸς διέταξε νὰ μεταφέρουν τὴν Ἁγία στὴ φυλακή. Μέσα στὸ δεσμωτήριο ἡ Ἁγία προσευχήθηκε στὸν Κύριο καὶ Τὸν εὐχαρίστησε γιὰ τὴ δύναμη ποὺ τῆς χάρισε. Καὶ μόλις τελείωσε τὴν προσευχή της, παρέδωσε τὸ πνεῦμα της. Ἦταν τὸ ἔτος 251 μ.Χ Ὁ λαὸς τῆς Κατάνης, ἔντονα θορυβημένος ἀπὸ τὸ γεγονός, διαμαρτυρήθηκε στὸν ἔπαρχο. Στὴ συνέχεια, μετέφεραν τὸ τίμιο λείψανό της σὲ ἀσφαλὲς μέρος. Τότε παρουσιάσθηκε ἕνας λευκοντυμένος νεαρός, ἄγνωστος στοὺς αὐτόχθονες, ὁ ὁποῖος κατευθύνθηκε πρὸς τὸν τάφο τῆς Ἁγίας Ἀγάθης καὶ πάνω σὲ μαρμάρινη πλάκα ἔγραψε τὰ ἑξῆς:
«Νοῦς ὅσιος, αὐτοπροαίρετος τιμὴ ἐκ Θεοῦ, καὶ πατρίδος λύτρωσις». Οἱ παριστάμενοι εἶπαν ὅτι ὁ νεαρὸς ἐκεῖνος ἦταν ὁ Ἄγγελος τῆς Ἁγίας. Ὁ λαὸς τῆς Κατάνης τιμοῦσε καὶ σεβόταν τὴν Ἁγία. Ὡς ἀνταπόκριση στὴν τιμὴ αὐτή, ἡ Ἁγία Ἀγάθη ἔσωσε τὴν πόλη της ἀπὸ τὴ φοβερὴ ἔκρηξη τοῦ ἡφαιστείου τῆς Αἴτνας. Οἱ κάτοικοι τῆς Κατάνης ἔτρεξαν στὸν τάφο της καὶ ἀφοῦ πῆραν τὴ λάρνακα μὲ τὸ ἅγιο λείψανό της, τὴν ἔστρεψαν πρὸς τὴν λάβα, ποὺ ζύγωνε τὴν πόλη καὶ ἔτσι ἀποσοβήθηκε ἡ συμφορά. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ συνέβη στὶς 5 Φεβρουαρίου τοῦ ἔτους 252 μ.Χ., ἀκριβῶς ἕνα χρόνο μετὰ τὸ μαρτύριο τῆς Ἁγίας. Ἡ Σύναξη τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Ἀγάθης ἐτελεῖτο στὸ Μαρτύριό της, τὸ ὁποῖο βρισκόταν στὸ ἕβδομο τοῦ Βυζαντίου. Τὰ ἱερὰ λείψανά της μεταφέρθηκαν στὴν Κωνσταντινούπολη κατὰ τὴν περίοδο τῶν αὐτοκρατόρων Βασιλείου Β’ (976 – 1025 μ.Χ.) καὶ Κωνσταντίνου Η’ (1025 – 1028 μ.Χ.).
Λόγω του μαρτυρίου της η Αγία Αγαθή θεωρείται προστάτιδα του μαστού
Λόγω του μαρτυρίου της η Αγία θεωρείται προστάτιδα του μαστού και ιάτειρα των μαστικών παθήσεων (καρκίνου, μαστίτιδας, τιτανώματος, ραγάδων κλπ) όπως και των γυναικών και των τροφών που δεν έχουν γάλα και δεν μπορούν να θηλάσουν τα νεογέννητα βρέφη τους. Μετά την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204, ο Βενετός Δόγης Enrico Dandolo δώρισε στους κατοίκους της Κατάνης το τεμάχιο που είχε απομείνει στην Βασιλεύουσα μετά την κλοπή.
Το 1376 κατασκευάστηκε από τον περίφημο τεχνίτη Giovanni di Bartolo στην Avignone μια προτομή – λειψανοθήκη για την Κάρα και την γνάθο της Αγίας κατόπιν εντολής του Επισκόπου της Κατάνης Marziale. Μέχρι και σήμερα αυτή η περίφημη αργυρόχρυση και σμαλτοστόλιστη λειψανοθήκη αποτελεί τον μεγαλύτερο θησαυρό του περικαλλούς Καθεδρικού Ναού της Κατάνης στην Ιταλία. Τα υπόλοιπα λείψανα της Αγίας Αγάθης που σώζονται στην Κατάνη και φυλάσσονται σε ωραιότατες ασημένιες λειψανοθήκες είναι οι δύο αντιβραχίονες με τις παλάμες, οι δύο μηροί, οι δύο κνήμες με τα πέλματα, ο ένας μαστός και το θαυματουργό πέπλο της Αγίας. Επίσης στα τέλη του 15ου αιώνα ο ασημουργός Angelo Novara έφτιαξε μια μεγάλη λάρνακα στο σχήμα του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνο μέσα στην οποία λιτανεύονταν όλα τα ανωτέρω λείψανα σήμερα όμως η λάρνακα αυτή ακολουθεί άδεια την λιτανευτική πομπή.
Η λάρνακα με την επιγραφή που απέθεσε ο Άγγελος στον τάφο της Αγίας μαζί με την μια ωμοπλάτη της Αγίας από τον 6ο αιώνα φυλάσσονται στην πόλη Cremona της Βορείου Ιταλίας. Η πλάκα έχει ενσωματωθεί σε ξύλινη θήκη, έχει αγιογραφηθεί και στις 2 όψεις και φέρει 8 επισκοπικές βούλες. Στην Ελλάδα σήμερα η Αγία τιμάται ιδιαιτέρως στις Μονές Αγίου Παύλου Αγίου Όρους (όπου τεμάχιο της κάρας της), Παναγίας Κορωνιωτίσσης-Δακρυρροούσης Ληξουρίου Κεφαλληνίας (όπου θαυματουργή εικόνα και λείψανο της Αγίας. Αγάθη Μεγαλογένους ελέγετο η κτιτόρισσα της Μονής Ηγουμένη, η οποία τιμούσε πανηγυρικά την Αγία της), Αγίας Αικατερίνης Αιγίνης (όπου ναός, εικόνα και λείψανο της Αγίας που επιμελήθηκε η κτιτόρισσα της Μονής Ηγουμένη Αγάθη Δουρατσίνου). Στο χωριό Ζυγός στον Σπαρτίλλα της Κέρκυρας βρίσκεται ναός της Αγίας. Στην παραλία του χωριού Χαράκι της περιφέρειας του κεφαλοχωρίου Μαλώνα της Ρόδου βρίσκεται η σπηλιά της Αγίας Αγάθης όπου σώζεται μέχρι σήμερα σπηλαιώδης ναός της Αγίας – ασκητήριο παλαιών μοναχών. Η Αγία εμφανιζόταν ανέκαθεν στους ψαράδες του χωριού∙ λείψανα μοναχών βρέθηκαν κατά τον ευπρεπισμό του σπηλαίου, ενώ συχνά ακούγονται αγγελικές μελωδίες από τον ιερό χώρο. Στην Καρδίτσα υφίσταται χωριό «Αγία Αγάθη». Στα Σταμνά Αιτωλικού τιμάται ιδιαιτέρως η Αγία σε ιδιαίτερο παρεκκλήσιο με ημερομηνία πανηγύρεως την 23ην Αυγούστου. Επίσης στον Πλατανότοπο Ελευθερουπόλεως υφίσταται ωραίο παρεκκλήσιο της Αγίας. Ασματική Ακολουθία και Παρακλητικό Κανόνα στην Αγία τέλος συνέθεσε ο Όσιος Γέροντας Γεράσιμος ο Μικραγιαννανίτης.
Η τιμή της Αγίας στα Σταμνά Αιτωλικού Κατά τα τελευταία χρόνια ο διαπρεπής στην χώρα μας και την Γαλλία Έλληνας δημοσιογράφος και παρουσιαστής Νίκος Αλιάγας
Έκανε έτι περισσότερο γνωστό στο πανελλήνιο αλλά και στο παγκόσμιο κοινό το πανηγύρι της Αγίας Αγάθης στα Σταμνά Αιτωλικού απ’όπου κατάγεται. Κατόπιν θαύματος μάλιστα της Αγίας βάπτισε την κόρη του Αγάθη. Το πανηγύρι αυτό πραγματοποιείται στο ομώνυμο παρεκκλήσιο της Αγίας στα Σταμνά την 23ηΑυγούστου όταν εορτάζονται και τα «εννιάμερα» της Παναγίας και σαν έθιμο ανάγεται στα χρόνια της επαναστάσεως του 1821. Κατά την 23η Αυγούστου 1824 όταν η Πελοπόννησος υπέφερε από τον εμφύλιο, ο Μαυροκορδάτος προσπάθησε να προλάβει την εξάπλωση του φαινομένου στην Ρούμελη και άνω, και γι’αυτό κάλεσε σε μυστική συνάντηση στο όρος Ζυγός (θέση Ψηλή Παναγιά, επί των ερειπίων παλαιάς Μονής της Παναγίας) τους οπλαρχηγούς της Βορειοδυτικής Ελλάδος. Τελικά αποφάσισαν συνέλευση που έγινε τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Όμως επειδή δεν ομονοούσαν και φώναζαν, επικρατούσε σύγχυση. Ξαφνικά έγινε σεισμός που θεωρήθηκε θεϊκή επέμβαση για να μονοιάσουν.
Έτσι καθιερώθηκε η ετήσια πανήγυρη εις ανάμνησιν του γεγονότος την 23η Αυγούστου όχι όμως στην Ψηλή Παναγιά επειδή εκεί δεν είχε πρόσβαση όλος ο λαός. Αποφασίστηκε να κτισθεί χαμηλότερα εκκλησάκι στο όνομα της Αγίας Αγάθης που τους έσωσε από τον σεισμό. Έκτοτε γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι το οποίο οργανώνουν αρματωμένοι φουστανελλοφόροι και έχει συμμετοχή ανθρώπων από όλο τον νομό όπως και τους γύρω νομούς. Η πομπή διασχίζει μεγάλη απόσταση και γίνεται συνοδεία οργάνων και τραγουδιών όπως: «Σ’αφήνω στην καληνυχτιά, Άγια Αγάθη μου γλυκειά, ρίχνω και μια κουμπουριά, κάτω τ’άρματα….». Όταν φθάσουν στην κεντρική πλατεία του Αιτωλικού, λήγει το πανηγύρι… Λείψανα της Αγίας φυλάσσονται στις εξής Μονές της Ελλάδος: Αγίου Παύλου Αγίου Όρους (τεμάχιο τιμίας κάρας) Διονυσίου και Ξενοφώντος Αγίου Όρους επίσης Κεχροβουνίου Τήνου Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χριστού Λουκούς στο Άστρος Κυνουρίας Παναγίας Προυσού Ευρυτανίας Αγίας Αικατερίνης Αιγίνης στον τρισυπόστατο νέο Ναό Αγίων Αικατερίνης, Αγάθης και Τιμίου Προδρόμου Παναγίας Κορωνιωτίσσης – Δακρυρροούσης στο Ληξούρι Κεφαλληνίας στο Παρεκκλήσιο της Αγίας Παρασκευής όπου σώζεται και θαυματουργή παλαιά εικόνα της Αγίας