Η φωτογραφία αποτελεί στιγμιότυπο από τις “γυναίκες των ερειπίων” ή Τρούμερφραου (Trummerfrau), όπως ονομάστηκαν, στη μεταπολεμική Γερμανία, οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση των βομβαρδισμένων πόλεων της χώρας.
Γυναίκες ηλικίας 15 έως 50 ετών ανέλαβαν να μαζέψουν τα συντρίμμια τόσο της Ανατολικής όσο και της Δυτικής Γερμανίας, ύστερα από κάλεσμα των Συμμαχικών Δυνάμεων.
Το 2005, η γερμανίδα ιστορικός Λέονι Τρέμπερ αμφισβήτησε την εθελοντική προσφορά των γυναικών στο έργο. Υποστήριξε μέσα από το βιβλίο της “Μύθος: οι γυναίκες των ερειπίων” ότι η συμμετοχή γυναικών στο έργο ήταν ελάσσονος σημασίας. Οι περισσότερες γυναίκες, όπως και άντρες, αναγκάστηκαν να συμβάλλουν στην ανοικοδόμηση των γερμανικών πόλεων, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις προσφέρονταν συγκεκριμένα προνόμια για να πειστούν να συνδράμουν στο δύσκολο αυτό έργο.
Η καταστροφή των γερμανικών πόλεων
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και η συντριπτική ήττα των Δυνάμεων του Άξονα είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή των γερμανικών πόλεων. Οι βομβαρδισμοί των Συμμάχων κατεδάφισαν περίπου 4 εκατομμύρια σπίτια από τα 16 εκατομμύρια που υπήρχαν σε 62 πόλεις της Γερμανίας, που βομβαρδίστηκαν. Ο αριθμός των αστέγων άγγιξε τα 7,5 εκατομμύρια. Παρόμοια τύχη είχαν και τα μισά σχολεία της χώρας, το 40% των υποδομών, όπως δρόμοι, σιδηρόδρομοι, γέφυρες) καθώς και πλήθος εργοστασίων.
Κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου και μετά τη συνθηκολόγηση υπήρξε ένα κύμα βίας σε βάρος των πολιτών. Εκατομμύρια αμάχων εκτοπίστηκαν και σκοτώθηκαν, ιδιαίτερα τους ψυχρούς χειμώνες 1946-1947, από τη βίαιη μεταχείριση, το κρύο και την πείνα. Στον κατάλογο των θυμάτων προστίθενται και οι Γερμανοί στρατιώτες, των οποίων οι νεκροί ξεπέρασαν τα πέντε εκατομμύρια.
Οι βομβαρδισμοί των Συμμάχων κατεδάφισαν περίπου 4 εκατομμύρια σπίτια από τα 16 εκατομμύρια που υπήρχαν συνολικά σε 62 πόλεις της Γερμανίας. Παρόμοια τύχη είχαν και τα μισά σχολεία της χώρας, το 40% των υποδομών (όπως δρόμοι, σιδηρόδρομοι και γέφυρες) καθώς και πλήθος εργοστασίων.
Ο ρόλος των γυναικών στην ανοικοδόμηση της Γερμανίας
Μια Γερμανία διαλυμένη με διαλυμένες υποδομές και τόνους ερειπίων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα μπάζα που έπρεπε να περισυλλεχθούν από ολόκληρη τη χώρα άγγιζαν τα 400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Ο όγκος των εργασιών για την ανοικοδόμηση της Γερμανίας ήταν τεράστιος και τα χέρια των εργατών από τις κατασκευαστικές εταιρείες δεν ήταν αρκετά. Χρειαζόταν η συνδρομή των πολιτών.
Έτσι, οι Συμμαχικές Δυνάμεις διέταξαν τις γυναίκες ηλικίας 15 έως 50 ετών να συμμετάσχουν στα έργα, αφού ο αριθμός των αντρών είχε μειωθεί δραματικά. Για το σκοπό αυτό, τον Ιούλιο του 1946 καταργήθηκαν τα μέτρα που περιόριζαν την συμμετοχή γυναικών στο εργατικό δυναμικό. Σε αρκετές πόλεις της Γερμανίας η συμμετοχή των γυναικών ήταν εντυπωσιακή. Ενδεικτικά, μόνο στο Βερολίνο εργάστηκαν γύρω στις 60.000 γυναίκες.
Τα κύρια εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν σφυριά, κουβάδες και βαρούλκες χειρός. Αντικείμενα όπως δοκάρια από ξύλο και χάλυβα, νιπτήρες, τουαλέτες, σωλήνες και άλλα είδη οικιακής χρήσης συλλέχθηκαν για να επαναχρησιμοποιηθούν. Την ίδια προσπάθεια έκαναν και με τα τούβλα, τα οποία καθάριζαν για να μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν μετά οι χτίστες.
Οι Τρούμερφραου εργάζονταν εννέα ώρες τη μέρα με διάλειμμα 20-30 λεπτών για μεσημεριανό γεύμα.
Το μεροκάματο ήταν 72 σεντ την ώρα. Έξι γερμανικά μάρκα τη μέρα. Την ίδια στιγμή που ένα καρβέλι ψωμί κόστιζε 60 μάρκα. Εκτός από χρήματα, προσφέρονταν και μια κάρτα φαγητού, η οποία μπορούσε να τροφοδοτήσει μόνο ένα άτομο την ημέρα και περιελάμβανε 100 γραμμάρια βούτυρο, 100 γραμμάρια κρέας και μισό κιλό ψωμί.
Η συμβολή των γυναικών ήταν ιδιαίτερα σημαντική για να ξεκινήσουν τα έργα ανοικοδόμησης των κτηρίων και αναγνωρίστηκαν τόσο από τη Δυτική όσο και από την Ανατολική Γερμανία με δεκάδες τιμητικές εκδηλώσεις, βραβεία και εκθέσεις.
Οι γυναίκες των ερειπίων είναι ένας γερμανικός θρύλος
Από το 2005 η γερμανίδα ιστορικός Λέονι Τρέμπερ αμφισβήτησε την παραπάνω αφήγηση, υποστηρίζοντας ότι η συμβολή των γυναικών αφενός ήταν ελάσσονος σημασίας αφετέρου ήταν κατά κάποιο τρόπο αναγκαστική και όχι εθελοντική. Στο Βερολίνο που κινητοποιήθηκαν περίπου 60.000 γυναίκες, η γερμανίδα ιστορικός χαρακτήρισε μικρή τη συμμετοχή καθώς αντιπροσώπευε μόλις το 5% του συνολικού γυναικείου πληθυσμού.
Στην μεταδιδακτορική της έρευνα αλλά και στο βιβλίο της “Μύθος: οι γυναίκες των ερειπίων” η Τρέμπερ υποστήριξε πως τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες ήταν απρόθυμοι να ενισχύσουν την προσπάθεια καθαρισμού και ανοικοδόμησης των γερμανικών πόλεων. Η εργασία τους θεωρήθηκε μια άτυπη τιμωρία. Οι ρόλοι άλλαξαν. Ενώ κατά τη διάρκεια του πολέμου το ναζιστικό καθεστώς εξανάγκασε σε εργασία αιχμαλώτους πολέμου και φυλακισμένους, στη συνέχεια οι ίδιοι όφειλαν να εργαστούν καταναγκαστικά στις κατεστραμμένες πόλεις. Η διαφορά ήταν ότι οι γερμανοί εργάστηκαν για την ανοικοδόμηση της χώρας τους χωρίς την καθημερινή απειλή της εκτέλεσης.
Η Τρέμπερ έφερε και ένα ακόμη στοιχεία στο προσκήνιο. Το γεγονός ότι στο μεταπολεμικό Βερολίνο προσφέρονταν ειδικές προνομιακές κάρτες τροφίμων σαν κίνητρο για να εργαστούν. Πραγματοποιήθηκαν μέχρι και διαφημιστικές καμπάνιες, στις οποίες προβαλλόταν το πρότυπο της χαρούμενης γυναίκας εθελόντριας που με αυταπάρνηση συνδράμει στην ανοικοδόμηση της χώρας.
Όσο για την ριζοσπαστική αλλαγή που λέγεται ότι προκλήθηκε από την συμμετοχή της γυναίκας στην οικοδομή, η Τρέμπερ αντιπαρέβαλλε το επιχείρημα ότι η έννοια της ανεξάρτητης εργαζόμενης γυναίκας στην Ανατολική Γερμανία είχε επίσημα υιοθετηθεί νωρίτερα, ενώ στη Δυτική Γερμανία όταν αποκαταστάθηκε η ειρήνη, οι γυναίκες γύρισαν ξανά στο σπίτι και στο ρόλο της συζύγου και μητέρας.
Σε δήλωσή της η γερμανίδα ιστορικός δήλωσε, ότι “τόσο στη Δυτική όσο και στην Ανατολική Γερμανία αυτός ο θρύλος λειτούργησε ως ένα κοινό σημείο της ιστορικής μνήμης. Φυσικά και υπήρξαν αυτές οι υπερφορτωμένες και δυνατές γυναίκες των ερειπίων. Aλλά αποτελούσαν μόνο μια μειοψηφία“.
(Eingeschränkte Rechte für bestimmte redaktionelle Kunden in Deutschland. Limited rights for specific editorial clients in Germany.) Germany Post War Years Berlin Berlin “Truemmerfrauen” cleaning the bricks (women who clear away rubble after bombing) – 29.04.1946 – Photographer: Walter Gircke Vintage property of ullstein bild (Photo by Gircke/ullstein bild via Getty Images)
