Το Δημοτικό Σχολείο στο Φουρφουρά της Κρήτης είναι το πρώτο δημόσιο σχολείο, όπου οι καρέκλες των μαθητών έχουν κυριολεκτικά πεταχτεί. Ίσως και να είναι το μοναδικό δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα, στο οποίο συμβαίνουν προχωρημένα, για τα ελληνικά δεδομένα, πράγματα! Το εν λόγω δημοτικό σχολείο, πέταξε τις συνηθισμένες άχρωμες καρέκλες από τις σχολικές τάξεις, και τις αντικατέστησε με πολύχρωμες μπάλες για πιλάτες!
Για το ασυνήθιστο εγχείρημα διαβάζουμε στο site του σχολείου, το οποίο δημιούργησε ένας από τους δασκάλους, ο Άγγελος Πατσιάς: «Σε αντίθεση με τις καρέκλες, που εμποδίζουν τη σωστή ανάσα, την καλή κυκλοφορία του αίματος και που επιβαρύνουν το σώμα με τη λανθασμένη στάση, οι ελβετικές μπάλες γυμναστικής ή όπως είναι γνωστές «οι μπάλες για πιλάτες», κρατούν το σώμα σε εγρήγορση, βοηθούν στη συγκέντρωση, ενώ γυμνάζουν, διευκολύνοντας την αναπνοή και την καλύτερη κυκλοφορία του αίματος.
Δεν είναι τυχαίο που τις μπάλες αυτές τις χρησιμοποιούν σε κέντρα πληροφορικής, σε εργασίες που απαιτούν πολύ καθισιό, ενώ βοηθούν ιδιαίτερα τα παιδιά με αυτισμό». Το σχολείο είναι τετραθέσιο και δεν ονομάζεται τυχαία, «Το σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων». Είναι το μοναδικό ελληνικό δημόσιο δημοτικό που συμπεριλαμβάνεται στην παγκόσμια λίστα των Σχολείων της Εναλλακτικής εκπαίδευσης «εκπροσωπώντας τη χώρα μας σε μία εκπαιδευτική κοινότητα που θέτει διαφορετικούς στόχους», όπως αναφέρει ο δάσκαλος.
Ο Φουρφουράς είναι ένα χωριό στο Ρέθυμνο με μόλις 650 κατοίκους. Κι όμως εκεί έχει συντελεστεί ένα εκπαιδευτικό θαύμα όχι μόνον εξαιτίας του συγκεκριμένου δασκάλου αλλά και των υπόλοιπων δασκάλων οι οποίοι μαζί με τα παιδιά έχουν δημιουργήσει μία «εκρηκτική παρέα» που έχει φέρει τα πάνω κάτω στα δεδομένα της ελληνικής εκπαίδευσης.
Το “Σχολείο της φύσης και των χρωμάτων”, το 4θέσιο Δημοτικό σχολείο στο Φουρφουρά Αμαρίου του νομού Ρεθύμνου, προτείνει μέσω της ιστοσελίδας του 6 διδακτικές μεθόδους που βοηθούν στην πιο ολοκληρωμένη εκπαίδευση των παιδιών.
Δείτε παρακάτω όσα γράφουν οι ευρηματικοί δάσκαλοι του σχολείου.
Σωματική Έκφραση
Στην προσπάθειά μας να παρέχουμε στα παιδιά μια όσον τον δυνατόν ολοκληρωμένη εκπαίδευση προσπαθούμε να μην αγνοούμε κανέναν τομέα: διανοητικό, σωματικό, συναισθηματικό και κοινωνικό. Το πρώτο άμεσο εργαλείο που έχει ένα παιδί είναι το σώμα του. Μέσο της γυμναστικής το σώμα ασκείται, αλλά για να επωφεληθούν επιπλέον κι ο συναισθηματικός και κοινωνικός τομέας χρειάζεται το παιδί να μάθει να εκφράζεται μέσω αυτού. Η Σωματική Έκφραση, που πραγματοποιείται κάθε Δευτέρα με τα πρωτοδευτεράκια, αποτελεί μια μεθολογία μέσω της οποίας τα παιδιά αρχίζουν να γνωρίζουν το σώμα τους, να το αγαπούν, να το σέβονται. Μαθαίνουν να το χρησιμοποιούν ώστε να εκφράζονται και είναι πολύ χρήσιμο να το μάθουν από μικρά γιατί όσο μεγαλώνουμε, η πορεία των πραγμάτων δείχνει πως μάλλον απομακρυνόμαστε από τη σχέση με το σώμα μας. Μαθαίνουν επίσης να «κερδίζουν» από την επαφή με τον άλλον, να δουλεύουν ομαδικά και να σέβονται κάθε τι διαφορετικό. Γιατί όπως είπε και ο Κωστής στην διάρκεια ενός μαθήματος «Μπορείς πολύ ωραία να κάνεις πράγματα μόνος σου, αλλά είναι ακόμα πιο όμορφο να χορεύεις με παρέα…είναι πιο ασφαλές…!»
Όλα αυτά φυσικά δεν θα ήταν δυνατά, χωρίς την βοήθεια και καθοδήγηση της Susana Abigador, δασκάλα Σωματικής Έκφρασης, την οποία ευχαριστούμε ιδιαίτερα!
Τα πολύχρωμα χαρτάκια (post it)
Δεν υπάρχει φυσικά κανένας να μη γνωρίζει αυτά τα πολύχρωμα χαρτάκια με μια εσάνς κόλλας στην άκρη, που ακούνε στο όνομα post it. Τα σημειώματα αυτά είναι εκτός των άλλων και ένα πρώτης τάξεως υλικό το οποίο μπορούν να έχουν τα παιδιά από την αρχή της χρονιάς. Να δούμε λοιπόν τι καλό κάνουν και πως προσφέρονται για όλες τις τάξεις.
Αρχικά είναι ιδανικά για ιδεοθύελλες πολλών μποφόρ, καθώς ο κάθε μαθητής μπορεί να γράφει τη σκέψη του και να την κολλάει στον πίνακα ή όπου αλλού επιλέξετε για το μάθημα σας.
Παράλληλα είναι ορθογραφία, γιατί μπορείτε να έχετε ένα συνολικό δείγμα γραφής απλωμένο μπροστά σας, έτοιμο για διόρθωση από εσάς ή από τους μαθητές. (ψάξτε ποια λέξη έχει λάθος και τέτοια).
Είναι σημειωματάρια με την έννοια της υπενθύμισης φυσικά. Μπορούν οι ομάδες σας να έχουν ένα χώρο στον οποίο θα βάζουν τέτοια για να θυμούνται τι έχουν να κάνουν ή την πορεία της σκέψης τους για ένα project.
Στη διδασκαλία της Ιστορίας είναι ιδανικά για την καταγραφή των συναισθημάτων και των σκέψεων, σε κάποια κεντρική έννοια που έχετε στον πίνακα, ένα όνομα, ένα γεγονός ή ότι άλλο. Οι μαθητές γράφουν, σηκώνονται, κολλάν και έπειτα τα βλέπετε συνολικά.
Αντίστοιχα στη Γεωγραφία μπορείτε να έχετε ένα χάρτη παγκόσμιο ή της Ελλάδας ή και τα δύο και πάνω σε αυτόν να κολλάτε στις ανάλογες περιοχές τα γεγονότα στα οποία πέσατε πάνω, τυχαία ή επίτηδες. Η Α-Β το εφάρμοσε ας πούμε με τα αποκριάτικα έθιμα σε όλη την Ελλάδα.
Επιπλέον τα έχουμε χρησιμοποιήσει σε υποθέσεις. Δηλαδή ένας χώρος με υποθέσεις για το τι θα γίνει σε ένα πείραμα, ή τι θα δούμε σε μια εκδρομή και με το πέρας του πειράματος ή της εκδρομής ξανακολλάμε και διαβάζουμε τι άλλαξε ή τι έμεινε ίδιο.
Τέλος είναι ιδανικά για ομαδοποιήσεις εννοιών που είναι σημαντικές για την κατανόηση της ομαδοποίησης-ταξινόμησης έτσι και αλλιώς. Φανταστείτε σκόρπιες σκέψεις στον πίνακα κολλημένες και τα παιδιά να έχουν ας πούμε από 30 δευτερόλεπτά να σηκώνονται ένα ένα και να ομαδοποιούν αυτές που ταιριάζουν, μέχρι να καταλήξουν σε μια τελική παραδοχή.
Φανταζόμαστε ότι θα υπάρχουν πολλοί τρόποι να τα χρησιμοποιήσεις ακόμα. Εμάς από την αρχή του έτους μας έχουν βοηθήσει πάρα πολύ!
(Ζω) γραφικές παραστάσεις
Η στατιστική είναι πάνω από όλα χρήσιμη! Είναι παντού και για αυτό είναι ιδανική ώστε να κάνουμε τα μαθηματικά πιο διασκεδαστικά και αναγκαία ? Πως όμως δημιουργείται η ανάγκη στα παιδιά να μάθουν στατιστική και πως η απεικόνιση των δεδομένων μπορεί να βγει μέσα από τα παιδιά; Αφορμές για συλλογή δεδομένων πολλές. Από μελέτη καιρικών φαινομένων μέχρι και ερωτηματολόγια για το οτιδήποτε. Στην μεγάλη αυτή γκάμα επιλογών σίγουρα κάποιο γεγονός θα αποτελέσει αφορμή για να γίνει η συλλογή δεδομένων. Το επόμενο θέμα που προκύπτει είναι τι κάνουμε τα δεδομένα αυτά. Πως μπορούν από γραμμές αριθμών να μεταμορφωθούν σε κάτι ζωντανό, οικείο, χρήσιμο που να μπορεί να «διαβάζεται» με ευκολία. Εξάλλου εμείς οι μεγάλοι για αυτό κάναμε τις γραφικές παραστάσεις και γενικά όλα τα γραφήματα. Δεν υπάρχει λόγος όμως να βιαζόμαστε να δείξουμε τον τρόπο των μεγάλων όταν οι σκέψεις των παιδιών έχουν ειλικρινά πολύ ζουμί.
Η τελευταία δράση τέτοιου τύπου είχε να κάνει με μια έρευνα για τις φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα. Δόθηκε στα παιδιά λοιπόν ένας πίνακας που είχε πάνω τη φυσική καταστροφή και τον αριθμό των γεγονότων. Η αποστολή των παιδιών ήταν η εξής. Να βρουν ένα τρόπο ώστε να μπορέσουν να αναπαραστήσουν με ζωγραφιές ή σχέδια ότι βλέπουν, ώστε αυτός που τα βλέπει να μπορεί να βγάλει τα ίδια συμπεράσματα όπως όταν διαβάζει τον πίνακα. Οι ιδέες πολλές και κάποιες από αυτές μας εισάγουν στο χώρο των αναλογιών με μεγάλη ευκολία.
Όταν όλα τα έργα πια μαζευτούν, μπορείς να ξεκινήσεις μια κουβέντα για το πιο εκφράζει καλύτερα τον πίνακα. Δε χρειάζεται να προδώσετε αμέσως τον τρόπο των μεγάλων να αναπαριστούν. Περιμένετε και για άλλες αφορμές για δημιουργική σκέψη. Εμείς ακόμα κρατάμε το στόμα μας κλειστό ?
Μαθήματα διαχείρισης «Βγάλτε άκρη μόνοι σας»
Η παρακάτω μέθοδος είναι ίδια κατηγορία με την ανάρτηση «βουτιά στα υλικά». Πάλι δηλαδή βάση ενός σεναρίου δίνονται τα υλικά με τα οποία πρέπει να κάνουν κάτι, με βοηθό τις ομαδικές αναζητήσεις σε βιβλία και διαδίκτυο. Αυτή τη φορά όμως γίνεται το εξής. Προκειμένου η ομάδα να μπορέσει να συντονιστεί και να μάθει να θέτει προτεραιότητες, απλώνεις το χρόνο όχι σε 30-45 λεπτά αλλά σε 60-90-120 έτσι ώστε μέσα σε αυτό το χρόνο να υπάρχει και το διάλειμμα. Ο χρόνος προσαρμόζεται φυσικά ανάλογα με τις ανάγκες σας. Ουσιαστικά δίνεις χρόνο έναρξης και λες ότι εγώ παιδιά θα είμαι στη διάθεσή σας και εσείς «βγάλτε άκρη μόνοι σας» για το πότε θα εργαστείτε, πότε και πόσο διάλειμμα θα κάνετε. Ουσιαστικά έχουν την απόλυτη διαχείριση ενός χρονικού διαστήματος. Η υποχρέωση τους είναι να είναι έτοιμοι για παρουσίαση αυτού που έκαναν την ώρα που ορίστηκε.
Είναι εκπληκτικό να τα βλέπεις να παίρνουν στα χέρια τους όλη την ευθύνη διαχείρισης του χρόνου και να υπολογίζουν πόση ώρα τους παίρνει μια δουλειά και πως θα ξεκουράζονται. Η προχειρότητα είναι δεκτή φυσικά αν αποφασίσουν να δουλέψουν με προχειρότητα, αλλά η τελική παρουσίαση είναι πάντα κάτι για το οποίο θέλουν να είναι περήφανοι, οπότε και ασχολούνται όσο περισσότερο μπορούν.
Τα 5λεπτα «σημαντικά» ερωτήματα
Η ιδέα αυτή ήρθε από το edutopia και έχει εκφράσει τα μεγάλα τμήματα σε πολύ μεγάλο βαθμό. Με το ξεκίνημα της ημέρας οι μαθητές έχουν 5 λεπτά να απαντήσουν σε ένα σημαντικό ερώτημα. Ένα ερώτημα το οποίο δεν επικαλείται γνώσεις αλλά απόψεις. Αυτό γίνεται καθημερινά σαν ρουτίνα και είναι η ορθογραφία και η ανάγνωση της τάξης. Η ορθογραφία γίνεται από πολλές βόλτες κατά τη διάρκεια που γράφουν, χωρίς βέβαια να ενοχλείς αυτούς που θέλουν απομόνωση, στο ένα λεπτό που θα δώσεις για να ανταλλάξουν με την ομάδα τους και την ώρα που διαβάζουν και είσαι από πάνω και κοιτάς. Αν και πάντα στο μυαλό μας πρέπει να έχουμε ώστε πρώτη θέση να έχει το επιχείρημα και το πως αυτό εκφράζεται. Παρακάτω σας δίνουμε ορισμένα «σημαντικά» ερωτήματα για να πάρετε μια ιδέα;
Υπάρχουν καλοί πόλεμοι;
Τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένας σωστός πολιτικός;
Πως η αρχιτεκτονική και διακόσμηση ενός χώρου επηρεάζει την διάθεση μας;
Γιατί οι άνθρωποι μεταναστεύουν;
Για ποια πράγματα αξίζει να παλεύεις;
Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζεις ξένες γλώσσες;
Ο χρόνος των πέντε λεπτών είναι σημαντικός για να μάθουν να τον αντιλαμβάνονται και να λειτουργούν στα όρια του. Δεν είμαστε απόλυτα σύμφωνοι αλλά έτσι είναι η ζωή ? Στην αρχή δίνεις λίγο παραπάνω, μετά το αφήνεις και σου λένε ότι ίσα που πρόλαβαν και μετά από 10-15 φορές νομίζουν ότι το 5λεπτο δε τελειώνει. Έχουν μάθει να συγκεντρώνονται και να σκέφτονται γρήγορα χωρίς να πελαγώνουν από το πως μοιάζει το ερώτημα.
Βουτιά στα υλικά
Η συγκεκριμένη μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις τάξεις προσαρμοσμένη κατάλληλα. Έχει να κάνει με την αντιστροφή ουσιαστικά της διδασκαλίας, κυρίως της Φυσικής. Το πείραμα δεν προηγείται απλά από τη θεωρία, αλλά η ίδια η δομή του πειράματος χτίζεται από τους μαθητές. Για παράδειγμα θέλουμε να κάνουμε κυκλώματα. Το ιδανικότερο θα ήταν τα κυκλώματα να είναι κομμάτι κάποιου σεναρίου ώστε να υπάρχει η ανάγκη στους μαθητές να μάθουν για αυτά. Στη δική μας περίπτωση έπρεπε να φτιάξουν μια μηχανή που εκπέμπει φωτεινά σήματα μορς ώστε να έχουμε επικοινωνία σε μια αποικία που θέλαμε να στήσουμε στον Άρη. Τώρα που κολλάει ο Άρης με τα Μορς αυτό είναι άλλο θέμα ? Καμιά φορά κάνεις ορισμένες παραδοχές για να κυλήσει μια ενδιαφέρουσα ιστορία που έχει προκύψει. Αργότερα μπορείτε να πείτε όλη την αλήθεια ? Είχαμε μείνει λοιπόν στο ότι θέλω να κάνω συσκευή που να εκπέμπει φωτεινά σήματα μορς και έτσι τα παιδιά να μάθουν/θυμηθούν και τα κυκλώματα.
Δόθηκε σε κάθε ομάδα μια μπαταρία, τρία καλώδια, ένα λαμπτήρας, μανταλάκι και ένα φύλλο αλουμινόχαρτο χωρίς καμία εξήγηση. Τα υλικά της τάξης είναι πάντα όλα διαθέσιμα. Η οδηγία ήταν ότι σε 45 λεπτά έπρεπε όλες οι ομάδες να παρουσιάσουν μια κατασκευή στην οποία θα μπορούν να ελέγχουν πότε θα ανάβει και θα σβήνει το λαμπάκι και πως δεν έπρεπε να κρατάνε το λαμπάκι με τα χέρια τους. Επιπλέον μπορούν πάντα να συμβουλευτούν τα βιβλία της Φυσικής και των δύο τάξεων για ιδέες.
Αν κάποιες ομάδες τελειώσουν γρήγορα με αυτό μπορείτε να ανεβάσετε το επίπεδο δυσκολίας. Να τους πείτε ας πούμε ότι πρέπει οπωσδήποτε να μπούνε και τα τρία καλώδια στην κατασκευή ή ότι πρέπει να μπει μόνο το ένα ώστε να χρησιμοποιήσουν και το αλουμινόχαρτο ή να τους δώσετε υλικά επιπλέον όπως ας πούμε ένα πιρούνι και να τους πείτε ότι είναι υποχρεωτικό να μπει στη συσκευή.
Τέλος τα πιτσιρίκια παίζουν με τα σήματα μορς και γράφουν τα δικά τους μηνύματα. (τους έχει δοθεί ο κώδικας σε χαρτί).
ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η συγκεκριμένη δράση κατέληξε σε ντίσκο μυστηρίου. Δύο μουσικοί που είχαμε την τύχη να φιλοξενούμε έφτιαξαν ένα μήνυμα. Αυτοί έπαιζαν με μουσική τα σήματα μορς ενώ την ίδια ώρα ένας από την κάθε ομάδα που γνώριζε το μήνυμα το έπαιζε με το φως. Φωτορυθμικά σα να λέμε. Στο τέλος οι ομάδες έπρεπε να βρουν το μήνυμα.
ΣΕ ΤΙ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΑΥΤΗ Η ΜΕΘΟΔΟΣ
Το παράδειγμα που δόθηκε είναι ένα δείγμα αυτών που έχουν γίνει και δόθηκε για να δούμε το μοτίβο μιας τέτοιας μεθόδου. Αυτό που είδαμε εμείς είναι ότι τα παιδιά έπρεπε να συνεργαστούν, έπρεπε να κάνουν πολλά λάθη και να βρουν τρόπο να τα διορθώσουν, ανοίξαν τη φυσική με πάθος ψάχνοντας χωρίς υποδείξεις, η δημιουργικότητα τους έπιασε κόκκινο, διαχειρίστηκαν προβλήματα συνεννόησης, διαχειρίστηκαν χρόνο και με τις επιπλέον προσθήκες υλικών κανένας δεν ένιωσε ότι αποτυγχάνει. Οι ομάδες που αργούσαν έφτασαν τελικά στη λύση και οι ομάδες που στην αρχή τα βρήκαν εύκολα είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν πάνω στο ίδιο αντικείμενο με πιο πολύπλοκους τρόπους. Και φυσικά περάσαμε τέλεια!