«Ένα δώρο στη νότια ακτή της Πελοποννήσου, η Καλαμάτα προσφέρει… ζαλισμένα απογεύματα. Οι κεντρικοί δρόμοι Ναυαρίνου και Αριστοτέλους είναι γεμάτες καφέ και εστιατόρια, ενώ πάνω από την πόλη κρέμεται ένα κάστρο του 13ου αιώνα. Αποτελεί επίσης το σημείο εκκίνησης για εκδρομή στην ένδοξη Αρχαία Ολυμπία αλλά και για τις μοναδικές ακτές του Costa Navarino», έγραψε η βρετανική εφημερίδα Telegraph σε αφιέρωμα της στις 13 ωραιότερες «άγνωστες» πόλεις της Ευρωπαϊκής ηπείρου που αξίζει να επισκεφθείς.
Για να καταλήξει: «Πηγαίνετε, είναι ένας κρυμμένος θησαυρός!»
Και όντως είναι. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Πελοποννήσου χρωστάει την ομορφιά της τόσο στην προκυμαία της, όσο και στην παλιά πόλη της, που θυμίζει την μακραίωνη ιστορία της.
Η ιστορία της πόλης ξεκινά από την αρχαιότητα, όπου ο Όμηρος την αναφέρει ως «Φαρές». Τη βυζαντινή περίοδο η πόλη απέκτησε το σημερινό της όνομα, που εικάζεται ότι οφείλεται σε παράφραση του ονόματος του μοναστηριού της Παναγίας Καλομάτας. Αυτή είναι και η εποχή όπου η πόλη αρχίζει να μεγαλώνει πληθυσμιακά, από τους γύρω οικισμούς, εξ’ αιτίας των επιδρομών που δέχεται η περιοχή από τους Αβαροσλάβους και μετασχηματίζεται σε πόλη – φρούριο.
Σταθμός στην ιστορία της Καλαμάτας αποτελεί η απελευθέρωσή της από τους Τούρκους στις 23 Μαρτίου του 1821, στην οποία συμμετείχαν ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και ο Παπαφλέσσας. Ακολούθησε πανηγυρική δοξολογία που τελέστηκε στο Ναό των Αγίων Αποστόλων, μία μικρή εκκλησία του 10ου αιώνα που διασώζεται μέχρι σήμερα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα χτίζεται το λιμάνι της πόλης που αποτέλεσε τον άξονα της ανάπτυξης της και λειτουργεί μέχρι και σήμερα.
Αλλά εκτός από το λιμάνι της έχει να υπερηφανεύεται και για μια σειρά από αξιοθέατα που την αναδεικνύουν και σε προκαλούν να την επισκεφτείς.
Το Κάστρο
Είναι χτισμένο σε βραχώδη λόφο πάνω από τον ποταμό Νέδοντα και ιδρύθηκε κατά τα βυζαντινά χρόνια αλλά ανακατασκευάστηκε τον 13ο αι. μ.Χ. από τον Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουΐνο και αποτέλεσε κατοικία του και έδρα της Βαρωνίας των Καλαμών.
Αποτελείται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον εξωτερικό και τον εσωτερικό, ενώ οι επάλξεις του έχουν καταστραφεί. Κατά τα αρχαία χρόνια, ο ήρωας Φάρις έχτισε εκεί την Ακρόπολη της πόλης Φαραί, ενώ τον 6ο αι. μ.Χ. χτίστηκε σε αυτό το σημείο χριστιανικός ναός. Το κάστρο έχει την τυπική μορφή βυζαντινών κάστρων και στο ψηλότερο σημείο του λόφου υψώνεται ένας πύργος με θολοσκέπαστη δεξαμενή νερού.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα το κάστρο έχει διαμορφωθεί σε αλσύλλιο, γεγονός που οφείλεται στον πεζογράφο Ζαχαρία Παπαντωνίου, ο οποίος διετέλεσε νομάρχης Μεσσηνίας. Στο νότιο άκρο του κάστρου, το 1950, χτίστηκε μικρό θέατρο, το οποίο κατά τους θερινούς μήνες φιλοξενεί παραστάσεις, καθώς και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δράσεις.
Η Mάνα – Ελιά της Καλαμάτας
Το μητρικό φυτό της ποικοιλίας “Καλαμών”, η Μάνα – Ελιά της Καλαμάτας ύψους 14 μέτρων αποτελεί το “άγνωστο” σύμβολο της πόλης μας που “στέκει” για εκατοντάδες (ή χιλιάδες) χρόνια, θυμίζοντας σε όλους τη στενή σχέση της Καλαμάτας με την ελιά!
Το συγκεκριμένο ελαιόδενδρο βρίσκεται σε οικόπεδο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, επί της οδού Λακωνικής 85 και κηρύχθηκε “Διατηρητέο μνημείο της φύσης”.
Η περίμετρος του κορμού του ανέρχεται γύρω στα εννιά μέτρα και η ηλικία του εκτιμάται μεταξύ 800-850 ετών (και σύμφωνα με έρευνα του Μεσσήνιου δασολόγου δρ. Παναγιώτη Μπαζίγου μπορεί να φθάνει και τα 1733 έτη.
Ο Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων
Ο πανελλαδικά γνωστός Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων είναι ένα από τα πιο γνωστά μνημεία σχετιζόμενα με την επανάσταση του 1821. Η εκκλησία βρίσκεται στην Πλατεία «23ης Μαρτίου” που παίρνει την ονομασία της από την ημερομηνία που απελευθερώθηκε η πόλη της Καλαμάτας από τους Τούρκους κατακτητές της.
Ο ίδιος ο ναός προϋπήρχε αυτών των γεγονότων, κατασκευασμένος κατά την βυζαντινή περίοδο, κατά το 1050 με 1150 μ.Χ. Σύμφωνα με έρευνα του Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνου Καλοκύρη, ο Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων αρχικά ήταν μικρότερος και κατά την περίοδο 1685 με 1715 μ.Χ. επεκτάθηκε.
Δημοτικό Πάρκο Σιδηροδρόμων Καλαμάτας
Σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της πόλης βρίσκεται ένα μοναδικό αξιοθέατο. Ένα πάρκο με ιστορική σημασία και ιδιαίτερη ομορφιά. 54 στρέμματα με λίμνες, πολύ πράσινο, παιδικές χαρές, ποδηλατόδρομο, πεζογέφυρα μήκους 28 μέτρων, γήπεδα μπάσκετ και βόλεϊ, τρένα, πλατφόρμες μετεπιβίβασης και σταθμαρχείο (αναψυκτήριο). Είναι ένα θεματικό πάρκο – υπαίθριο μουσείο σιδηροδρόμων το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα, βραβευμένο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και γνωστό σε όλους τους φίλους των Σιδηροδρόμων ανά τον κόσμο.
Ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1986, αλλά λόγω του καταστρεπτικού σεισμού που έπληξε την Καλαμάτα το ίδιο διάστημα, η ολοκλήρωσή του έγινε το 1990. Ο χώρος που επιλέχθηκε για να δημιουργηθεί το ανοιχτό αυτό μουσείο – εκθετήριο, ήταν ο παλαιός σταθμός «Καλαμάτα – Λιμήν», καθώς και η γειτονική έκταση του ΟΣΕ που την εποχή του ατμού ήταν χώρος με καρβουναποθήκες.
Μύλοι
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτήρια της πόλης και μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς είναι το βιομηχανικό κτήριο, στο οποίο στεγάζονταν οι μύλοι, οι οποίοι έχουν δεθεί αναπόσπαστα με την ιστορία της Καλαμάτας και κρύβουν μέσα τους σημαντικές στιγμές του παρελθόντος.
Από τα στοιχεία που υπάρχουν, προκύπτει ότι το κυρίως κτήριο, ο κυλινδρόμυλος, είχε κατασκευαστεί τον Δεκέμβριο του 1925. Το 1928 άρχισε η επέκταση των εγκαταστάσεων με την προμήθεια και εγκατάσταση του τρίτου μύλου.
Η Παλιά Πόλη της Καλαμάτας
Είναι η περιοχή στα βόρεια της σύγχρονης πόλης, κάτω από την περιοχή του Κάστρου. Σήμερα οριοθετείται από το μητροπολιτικό ναό της Υπαπαντής, την οδό Σπάρτης και την Πλατεία της 23ης Μαρτίου και έχει συγκεντρώσει, εκτός των άλλων, πολλά στέκια της νεολαίας ιδίως τους χειμερινούς μήνες.
Θεωρείται το καλύτερο μέρος για να ξεκινήσει κανείς την περιήγησή του στην πόλη. Η περιπλάνηση στα στενά δρομάκια θα σας μεταφέρει σε μία άλλη εποχή και θα σας δώσει την ευκαιρία να ανακαλύψετε παλιά κτίρια που άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου, δεκάδες αρχοντικά, λιθόχτιστες εκκλησίες, μουσεία και καταστήματα με τοπικά προϊόντα.
Πλατεία Υπαπαντής
Ήταν η πρώτη εκτός κάστρου περιοχή που κατοικήθηκε στην πόλη. Στην πλατεία Υπαπαντής δεσπόζει ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός ναός της Υπαπαντής του Σωτήρος, με τα διπλά κωδωνοστάσια και τους ασημένιους τρούλους.
Βόρεια του ναού και της πλατείας Υπαπαντής βρίσκεται το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας, που στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κτίριο του 19ου αιώνα. Ακριβώς απέναντι από τον ναό βρίσκεται και το Στρατιωτικό Μουσείο Καλαμάτας, με αξιόλογα εκθέματα από το 1821 και μετά, ενώ πολύ κοντά, στην οδό Αγίου Ιωάννου μπορείτε να επισκεφθείτε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας.
Πλατεία 23ης Μαρτίου
Θα τη συναντήσετε στην παλιά πόλη της Καλαμάτας και βέβαια πήρε το όνομά της από την ημέρα απελευθέρωσης της πόλης από τους Τούρκους, το 1821. Σε αυτή την πλατεία άλλωστε βρίσκεται και το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, όπου σύμφωνα με την παράδοση, κηρύχτηκε η Επανάσταση και τελέστηκε η πρώτη λειτουργία της απελευθερωμένης Καλαμάτας.
Στο κέντρο της δεσπόζει το Ηρώον, ενώ περιμετρικά θα δείτε πολλές καφετέριες, μπαρ και μεζεδοπωλεία. Στα δρομάκια γύρω από αυτήν βρίσκονται καφεκοπτεία, παραδοσιακοί καφενέδες και φούρνοι, που φροντίζουν να γεμίζουν τον αέρα της περιοχής με τις υπέροχες μυρωδιές από τα καλούδια τους. Λίγα μέτρα βορειότερα της πλατείας 23ης Μαρτίου, στη συνοικία Παπλωματάδικα και την πλατεία Αμφείας, θα συναντήσετε και τα πολυσύχναστα στέκια της νεολαίας της πόλης.
Οδός Αριστομένους
Διασχίζει την καρδιά της πόλης, με την αρχή της οριοθετείται από την πλατεία 23ης Μαρτίου και το τέλος της στο Τελωνείο, στο λιμάνι. Όταν κατασκευάστηκε το 1871, λεγόταν Εθνική οδός Παραλίας – Καλαμών. Περπατώντας από την αρχή την οδό Αριστομένους, που έχει πεζοδρομηθεί, θα συναντήσετε μερικά από τα σπουδαιότερα νεοκλασικά κτίσματα της Καλαμάτας, που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες και ιδρύματα: αρχικά το κτήριο του ξενοδοχείου REX και δίπλα το Δημαρχείο Καλαμάτας.
Μετά το τέλος του πεζοδρομημένου τμήματος της οδού Αριστομένους συναντάμε την πλατεία Βασιλέως Γεωργίου, την κεντρική πλατεία της Καλαμάτας. Εκεί βλέπουμε το κτήριο της Τράπεζας της Ελλάδος, νεοκλασικό των αρχών του 20ού αιώνα. Από την οδό Αριστομένους που διασχίζει όλη την πλατεία Βασιλέως Γεωργίου, θα δείτε και τη σύνθεση «Ελευθερία» που έχει στηθεί στο μέσον της πλατείας, με τους ήρωες της ελληνικής Επανάστασης, Παπαφλέσσα, Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλη. Σε όλο της το τμήμα η οδός Αριστομένους είναι γεμάτη με καφετέριες και εμπορικά καταστήματα.
Λεωφόρος Ναυαρίνου
Ο παραλιακός δρόμος της Καλαμάτας, η λεωφόρος Ναυαρίνου, είναι ένα από τα πιο πολυσύχναστα μέρη της πόλης και ένα από τα ομορφότερα σημεία για βόλτα, ποδηλατάδα και φυσικά δροσερές βουτιές.
Διαθέτει μεγάλα πεζοδρόμια με φοίνικες σε όλο το παραλιακό μήκος της και πολλά έξοχα νεοκλασικά κτήρια, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει εκείνο στη γωνία Ναυαρίνου και Βύρωνος, διώροφο της δεκαετίας του 1900, καθώς και εκείνο που στεγάζει το Δημοτικό Εικαστικό Σχολείο (Ναυαρίνου 8). Η νυχτερινή ζωή της Καλαμάτας συγκεντρώνεται εδώ και είναι πολύ έντονη.