Μυστράς/Ταΰγετος, Μάνη, Μονεμβάσια και Ελαφόνησος. Δεν υπάρχει μέρος στην Ελλάδα με τέσσερις προορισμούς αυτού του επιπέδου. Να σημειωθεί ότι δεν συμπεριλαμβάνω, για τυπικούς λόγους, τα Κύθηρα στη λίστα (αν και συνδυάζονται ιδανικά με ταξίδι στη Λακωνία, καθώς απέχουν μόλις 1 ώρα από τη Νεάπολη και 2,5 ώρες από το Γύθειο), καθώς διοικητικά ανήκουν στον Πειραιά και όχι στη Λακωνία, όπως θα περίμενε κανείς.
Να τα πάρουμε, όμως, από την αρχή. Η Λακωνία είναι ο νοτιότερος νομός της ηπειρωτικής Ελλάδας και Ευρώπης, εύκολα ανιχνεύσιμος στον χάρτη από τα χαρακτηριστικά πόδια στο κάτω μέρος της Πελοποννήσου. Το μεσαίο και το δεξί ανήκουν στη Λακωνία, το αριστερό στη Μεσσηνία.
Ο Ταΰγετος, η υψηλότερη οροσειρά της Πελοποννήσου και μία από τις υψηλότερες της Ελλάδας, δεσπόζει αριστερά του νομού. Δεξιά βρίσκουμε τον Πάρνωνα και στη μέση την εύφορη κοιλάδα του Ευρώτα που προμηθεύει πορτοκάλια (και πολλά άλλα) όλη την Ελλάδα.
Η ιστορία είναι πλούσια σε αυτό το μέρος: σημαντικό κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού (βλέπε Μενέλαος και Ωραία Ελένη), κορυφαία πόλη-κράτος και ηγέτιδα δύναμη στους Περσικούς Πολέμους (βλέπε Λεωνίδας και 300), έδρα του δεσποτάτου του Μορέως (βλέπε Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου), αυτόνομη περιοχή και τόπος προστασίας κατατρεγμένων ραγιάδων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας (Μάνη), ραχοκοκαλιά του ελληνικού στρατού στην Επανάσταση (Μανιάτες).
Αφετηρία του ταξιδιού στη Λακωνία, η Σπάρτη. Το τελευταίο κομμάτι του νέου αυτοκινητόδρομου που δόθηκε στην κυκλοφορία πρόσφατα, ένα έργο που περίμεναν πολλά χρόνια οι Λάκωνες, μείωσε την απόσταση από την Αθήνα σε δύο ώρες και μόλις 178 χιλιόμετρα άνετου δρόμου. Απαραίτητες στάσεις, το Αρχαιολογικό Μουσείο, η Κουμαντάρειος Πινακοθήκη (παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης) και το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού.
Έξι μόλις χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης (η οποία λόγω της άψογης ρυμοτομίας δεν διαθέτει ούτε ένα φανάρι) βρίσκεται ο Μυστράς. Το κάστρο χτίστηκε το 1249, συν τω χρόνω δημιουργήθηκε μια ακμάζουσα πόλη γύρω του και κατέληξε να γίνει η πρωτεύουσα της βυζαντινής Πελοποννήσου. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει το συγκρότημα των παλατιών, τις αριστουργηματικές εκκλησίες και το σημείο όπου ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, δεσπότης του Μυστρά, γονάτισε και χρίστηκε (τελευταίος) αυτοκράτορας του Βυζαντίου.
Πολύ κοντά στο κάστρο, στα Πικουλιάνικα, μπορείτε να επισκεφθείτε το εστιατόριο Χρώματα, ένα από τα καλύτερα όλου του νομού, με υπέροχο φαγητό και θέα. Λίγα χιλιόμετρα πιο βόρεια, και συγκεκριμένα λίγο έξω από το χωριό Τρύπη, βρίσκεται ο Καιάδας, το σημείο όπου, σύμφωνα με τον μύθο, έριχναν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες τα ανάπηρα ή καχεκτικά βρέφη.
Αν και σύγχρονες έρευνες υποστηρίζουν ότι τα θύματα του Καιάδα ήταν μόνο ενήλικες, το σημείο αξίζει μια επίσκεψη λόγω της αύρας του απόκοσμου που το περιβάλλει: από το σχίσιμο του βράχου βγαίνει δυνατός, κρύος αέρας και για κάποιον λόγο δεν ακούγεται τίποτα τριγύρω. Το ίδιο το χωριό, όπως και το γειτονικό Παρόρι, ενδείκνυνται για στάσεις για φαγητό στις καταπράσινες πλατείες τους με τα πολλά νερά.
Επιστρέφοντας στη Σπάρτη, κατευθυνόμαστε νότια και παίρνουμε τον δρόμο προς Γύθειο. Λίγα χιλιόμετρα μετά ανοίγονται μπροστά μας τρεις επιλογές: να στρίψουμε δεξιά και να κατευθυνθούμε σε ένα αυθεντικό και καθόλου τουριστικό σημείο του Ταϋγέτου, να στρίψουμε αριστερά για Μονεμβάσια/Ελαφόνησο ή να συνεχίσουμε ευθεία για Γύθειο/Μάνη.
Για την πρώτη επιλογή ακολουθούμε τις ταμπέλες για Άρνα. Κεφαλοχώρι της περιοχής και ίσως το πιο όμορφο ορεινό χωριό της Λακωνίας, η Άρνα υψώνεται στα 850 μ., σε μια καταπράσινη πλαγιά του βουνού με απίθανη θέα. Η πετρόκτιστη πλατεία της, δε, ένα ποίημα. Εκεί δεσπόζει ένας από τους μεγαλύτερους πλατάνους της Ελλάδας (και της Ευρώπης, υποστηρίζουν οι ντόπιοι), χαρακτηρισμένος επισήμως από το κράτος «μνημείο της φύσης», ο οποίος παρέχει φυσική σκίαση σε όλα τα μαγαζιά της πλατείας.
Κάθεσαι σε οποιοδήποτε τραπέζι στην πλατεία το μεσημέρι και απολαμβάνεις τη φοβερή θέα στις βουνοπλαγιές του Ταϋγέτου σαν να βρίσκεσαι σε μπαλκόνι, απολαμβάνεις τη δροσιά και την ηρεμία που διαταράσσει μόνο ο ήχος των νερών που τρέχουν από τη βρύση της πλατείας. Αυτή η βρύση είναι ένα μαρμάρινο κομψοτέχνημα των αρχών του προηγούμενου αιώνα, δωρεά του Συλλόγου Αρνιωτών εκ «ΒΡΟΟΚΛΥ», μνημείο του μεγάλου μεταπολεμικού μεταναστευτικού ρεύματος κυρίως προς τη Νέα Υόρκη.
Παρά το γεγονός ότι ως χωριό είναι αρκετά απομονωμένο, αρκετή ώρα από τις μεγαλύτερες πόλεις του νομού, με δύσκολο, γεμάτο στροφές δρόμο, η Άρνα διατηρεί ακόμα έναν ικανοποιητικό ντόπιο πληθυσμό, δύο ταβέρνες και τρία παραδοσιακά καφενεία, ενώ σε γιορτές και αργίες, που μαζεύει τους Αρνιώτες από Αθήνα, Ν. Υόρκη, Καναδά κ.λπ., σφύζει από ζωή. Μπορείτε να μείνετε στον ξενώνα Βολιανίτη μέσα στο χωριό (6977 923539) ή στο Ραχίδι (6944 735131), μια εκπληκτική φάρμα λίγο έξω.
Μιάμιση ώρα και 87 χλμ. από τη Σπάρτη βρίσκεται η πατρίδα του Γιάννη Ρίτσου, Μονεμβάσια (ή Μονεμβασία, αλλά όχι Μονεμβασιά!). Μιλάμε για την πιο γοητευτική, ζωντανή καστροπολιτεία της χώρας, με μεσαιωνικά τείχη και στριφογυριστά καλντερίμια, ό,τι πιο κοντινό έχουμε σε σκηνικό «Game of Thrones».
Όπου και να μείνετε στο Κάστρο θα είναι ωραία, όποια διαδρομή και να ακολουθήσετε θα σας αποζημιώσει. Απλώς χαθείτε στα στριφογυριστά καλντερίμια και θα μεταφερθείτε σε άλλη εποχή. Για εξόρμηση στη γύρω περιοχή προτιμήστε το Κυπαρίσσι, ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό κρυμμένο πίσω από γιγάντιους βράχους και βαθιά φαράγγια. Μια επίσκεψη στο Kinsterna (27320 66300), ένα αρχοντικό που χρονολογείται από τη βυζαντινή εποχή και έχει αναπαλαιωθεί αριστουργηματικά, αξίζει, έστω και μόνο για φαγητό.
Δυόμισι ώρες από τη Μονεμβάσια (και συνολικά 3,5 από τη Σπάρτη) φθάνουμε στην Ελαφόνησο. Εδώ δεν υπάρχουν συμβουλές, όλα περιστρέφονται γύρω από την παραλία του Σίμου, μία από τις ομορφότερες της Ελλάδας, αν όχι η ομορφότερη. Εκτός του μοναδικού τοπίου, το δυνατό χαρτί του Σίμου είναι αυτό που λέμε «ήπια ανάπτυξη».
Θα την ευχαριστηθεί εξίσου και ο κλασικός ομπρελάκιας και ο πιο «χύμα», ο λάτρης του κάμπινγκ. Στο καραβάκι για το ολιγόλεπτο ταξίδι ως το νησί να ξέρετε ότι περνάτε πάνω από το Παυλοπέτρι, την αρχαία πόλη που καταποντίστηκε κάποια στιγμή στην αρχαιότητα έπειτα από δυνατό σεισμό.
Αν κοιτάξεις προσεκτικά, μπορεί να διακρίνεις τα θεμέλια κάποιων από τα 15 κτίρια με τουλάχιστον 12 δωμάτια το καθένα, που βρίσκονται μόλις 4 μέτρα κάτω από τη θάλασσα κι έχουν διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση, μαζί με ένα πολύπλοκο σύστημα διαχείρισης των υδάτων. Η πόλη, που διαθέτει συγκεκριμένο σχέδιο με δρόμους, κτίρια και νεκροταφείο, χρονολογείται από το 2800 π.Χ.
Για το τέλος αφήσαμε τη Μάνη. Τι να πρωτοπείς σε λίγες μόνο γραμμές; Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η Μάνη είναι ουσιαστικά το μεσαίο πόδι από τα τρία στο κάτω μέρος της Πελοποννήσου και χωρίζεται στις εξής περιοχές: στην Έξω Μάνη (η οποία με δόλιους τρόπους και για πολιτικούς σκοπούς αποσπάστηκε διοικητικά από τη Λακωνία το 1937 και πέρασε στη Μεσσηνία), που ξεκινά χονδρικά από την Καλαμάτα και φθάνει μέχρι λίγο πριν από το Οίτυλο.
Η Στούπα φημίζεται για τις παραλίες της και η Καρδαμύλη για το συγκρότημα των Μούρτζινων, μια τυπική οχυρωμένη κατοικία καπετάνιου με πύργο, βοηθητικά κτίσματα και εκκλησία. Απαραίτητη στάση στην Καρδαμύλη αποτελεί επίσης το καταπληκτικό σπίτι του Πάτρικ Λι Φέρμορ, ταξιδιωτικού συγγραφέα που αποτελεί μυθιστορηματική μορφή (όπως θα λέγαμε σήμερα) και έβαλε στον χάρτη την απομονωμένη Μάνη με το ομώνυμο βιβλίο του 1972.
Από το Οίτυλο και κάτω ξεκινά η Μέσα Μάνη, η οποία με τη σειρά της χωρίζεται στην Προσηλιακή Μάνη, που βλέπει προς τον Λακωνικό Κόλπο, και στην Αποσκερή Μάνη, που βλέπει στον Μεσσηνιακό Κόλπο.
Εδώ το τοπίο αλλάζει τελείως, ξεγυμνώνεται από κάθε είδους πράσινο και χαρακτηρίζεται από την πέτρα. Λένε ότι όταν ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο, τις πέτρες που του περίσσεψαν τις άφησε στη Μάνη. Μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα του σύγχρονου δήμου είναι το Γύθειο, μια όμορφη παραθαλάσσια κωμόπολη χτισμένη αμφιθεατρικά.
Στο νησάκι Κρανάη (ή Μαραθονήσι), που έχει ενωθεί τεχνητά με την ξηρά από το 1898, βρίσκουμε τον παραδοσιακό πύργο του Τζανετάκη Γρηγοράκη (Μουσείο της Μάνης πια) και έναν παραδοσιακό φάρο του 1873, ενώ εδώ λέγεται ότι κατέφυγαν την πρώτη τους νύχτα ο Πάρις και η Ωραία Ελένη, πριν αναχωρήσουν για την Τροία. Ιστορική πρωτεύουσα της Μάνης, όμως, είναι η Αρεόπολη, με το ξακουστό επίνειό της, το Λιμένι, το προπύργιο του τελευταίου μπέη της Μάνης, Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
Σπάνιας ομορφιάς το Λιμένι, με ιδιαίτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, μετά τις εξαιρετικές αναπαλαιώσεις την πετρόκτιστων πύργων και κτιρίων που αποτελούσαν το συγκρότημα του «παλατιού» των Μαυρομιχάληδων. Αξίζει να δείτε το ηλιοβασίλεμα –το καλύτερο ηλιοβασίλεμα που έχω δει εγώ– από την ταράτσα του ξενοδοχείου Limeni Village (27330 51111) και να το επισκεφθείτε πιο αργά το βράδυ για ένα ποτό, όταν όλα θα έχουν ηρεμήσει.
Η Αρεόπολη στα καλντερίμια της προσφέρει κάθε είδους διασκέδαση, με πολύ ωραία ταβερνάκια και καλαίσθητα μπαρ, ανάμεσα σε πύργους και εκκλησίες παραδοσιακής μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Απαραίτητη επίσκεψη, λίγα χιλιόμετρα μετά την Αρεόπολη, στο Σπήλαιο του Διρού, ένα από τα ωραιότερα παγκοσμίως, στο οποίο περιηγείσαι με καραβάκι στο μεγαλύτερο κομμάτι της διαδρομής.
Λέγεται ότι περαστικός βλέπεις τη Μάνη σε τρεις ημέρες, περιπατητής σε τρεις μήνες και για να δεις την ψυχή της θέλεις τρεις ζωές. Εν είδει κατακλείδας, θα προτείνω επιγραμματικά ένα πρόγραμμα που μπορεί να χωρέσει σε ένα τριήμερο και προσφέρει μια καλή εικόνα για τη Μάνη. Βάση μας ο Γερολιμένας στην Αποσκερή Μάνη, ένα πανέμορφο, γαλήνιο χωριό πάνω στη θάλασσα, με πολλές επιλογές για διαμονή, μέσα σε αυτές και ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της περιοχής, το Κυρίμαι (27330 54288).
Οι ταβέρνες του χωριού είναι αξιόλογες, όπως και η παραλία του για μπάνιο. Ακόμα πιο όμορφες, όμως, είναι οι παραλίες κατά μήκος της διαδρομής προς Βάθεια, και συγκεκριμένα η Κυπάρισσος.
Βάθεια είναι η πρώτη στάση στο ταξίδι μας – εκτός από τη χαρακτηριστική καρτ-ποστάλ φωτογραφία, μην παραλείψετε να περπατήσετε στους δρόμους της. Συνεχίζουμε νότια προς Ταίναρο (στην πύλη του Άδη κατά τη μυθολογία) και σταματάμε (αναγκαστικά) εκεί όπου τελειώνει ο δρόμος.
Μπροστά μας είναι το εκκλησάκι του Ασωμάτου που χτίστηκε με υλικά από τον ναό του Ποσειδώνα, ο οποίος βρίσκεται λίγο πιο δίπλα. Δεξιά και αριστερά υπάρχουν μικροσκοπικές παραλίες – η καλύτερη είναι αυτή στα δεξιά (που μοιάζει πολύ με πισίνα), απ’ όπου και ξεκινάει το μονοπάτι που σε 45 λεπτά σε οδηγεί σε έναν παραδοσιακό φάρο του 1887, το νοτιότερο σημείο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Αν δείτε τον φύλακα, κουβεντιάστε λίγο μαζί του – μένουν απομονωμένοι εκεί εβδομάδες.
Στάση για φαγητό στο γειτονικό Πόρτο Κάγιο, ένα μικρό χωριουδάκι με ταβέρνες πάνω (κυριολεκτικά) στην παραλία. Για όποιον θέλει κάτι πιο κοσμικό, το Μαρμάρι λίγο πιο δίπλα προσφέρει όλες τις σύγχρονες ανέσεις: κοκτέιλ, ξαπλώστρες και αμμουδερή παραλία. Στη διαδρομή προς τα πίσω μην ξεχάσετε να θαυμάσετε τη θέα στο ύψος του Tainaro Blue (273330 0461).
Τη δεύτερη μέρα παίρνουμε τον δρόμο προς Άγιο Κυπριανό. Στη διαδρομή σταματάμε στη Λάγια, ένα ακόμα καταπληκτικό χωριό με διάσπαρτους, υπέροχους πύργους. Συνεχίζουμε και μπαίνουμε στο χωριό Άγιος Κυπριανός, στρίβουμε δεξιά και έπειτα από λίγα χιλιόμετρα χωματόδρομου φθάνουμε στην παραλία Άμπελος. Φέρτε μαζί σας προμήθειες, γιατί δεν θα βρείτε τίποτα εκεί. Δεύτερο μπάνιο (μετά φαγητού) θα κάνετε στην Αλύπα, την παραλία του χωριού Νύφι, ακολουθώντας τον δρόμο προς τα βόρεια, περνώντας το χωριό Κοκκάλα.
Ένα από τα βράδια επισκεφθείτε την Αρεόπολη και το Λιμένι, είναι μόλις 20 λεπτά μακριά από τον Γερολιμένα, όμως προσοχή στον δρόμο. Στην επιστροφή μπορείτε να σταματήσετε για μπάνιο στο Σκουτάρι που είναι αρκετά κοντά στον κεντρικό δρόμο Αρεόπολης-Γυθείου και διαθέτει μια πολύ ωραία παραλία, πάνω στην οποία βρίσκεις δύο τίμια ταβερνάκια και την βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.